Πολύ πριν οι ...
απεργίες των λιμενεργατών καταφέρουν καίριο πλήγμα στην αξιοπιστία της ελληνικής βιομηχανίας κρουαζιέρας, αυτή είχε εισέλθει σε ύφεση. Και τώρα η εικόνα «σκοτεινιάζει» περισσότερο.
Αν και η Ελλάδα παραμένει ένας από τους δημοφιλέστερους προορισμούς, τα μερίδιά της στην παγκόσμια αγορά συρρικνώνονται, τα έσοδα από την ευρύτερη δραστηριότητα γύρω από τα κρουαζιερόπλοια μειώνονται και οι Eλληνες επιβάτες λιγοστεύουν.
Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί: Μπορεί η Ελλάδα το 2015 να διατήρησε την κατάταξή της ως τρίτος πιο δημοφιλής προορισμός στην Ευρώπη, όμως το μερίδιό της στην αναπτυσσόμενη αγορά της ευρωπαϊκής κρουαζιέρας συρρικνώθηκε σε όρους επιβατών στο 13,3%, από το 14,1% του 2014. Παράλληλα οι άμεσες δαπάνες της κρουαζιέρας στην Ελλάδα για το 2015 μειώθηκαν στα 489 εκατ. ευρώ από 506 εκατ. το προηγούμενο έτος, πτώση της τάξεως του 3,3%.
Μεγαλύτερη δηλαδή από αυτήν που θα δικαιολογούσε μόνο η μείωση των επιβατών. Επιπλέον οι Ελληνες πελάτες κρουαζιέρας μειώθηκαν στις 15.941 το 2015 από 18.441 το 2014, ενώ σημαντική ήταν και η απώλεια θέσεων εργασίας στον κλάδο. Ειδικότερα οι εργαζόμενοι μειώθηκαν στις 9.983 πέρυσι από 10.136 το 2014 και μαζί τους βέβαια και οι μισθοί που καταβάλλονται, από 190 εκατ. ευρώ στα 188 εκατ.
Η αλήθεια είναι ότι η βιομηχανία της κρουαζιέρας στην Ελλάδα βρίσκεται σε ύφεση μετά μια εξαιρετική χρονιά το 2011 –ως αποτέλεσμα της τότε αποσταθεροποίησης στην ευρύτερη περιοχή εξαιτίας της Αραβικής Ανοιξης– τόσο σε επίπεδο επιβατών όσο και σε επίπεδο εσόδων. Και το 2014 τα έσοδα ήταν μειωμένα, σύμφωνα με την CLIA, κατά 11,8% σε σύγκριση με το 2013. Αυτά δείχνουν τα στοιχεία της έκθεσης «Contribution of Cruise Tourism to the Economies of Europe» της Διεθνούς Ενωσης Κρουαζιέρας (Cruise Lines International Association ή CLIA) που δημοσιεύεται τώρα και αφορά τη χρήση του 2015, όταν αντιπαρατεθούν με τις προηγούμενες ετήσιες εκθέσεις.
Ομως φέτος τα στοιχεία αναμένεται να είναι ακόμη χαμηλότερα, αφού το πλήγμα στην αξιοπιστία της χώρας από τις απεργίες των τελευταίων τεσσάρων εβδομάδων είναι μεγάλο και αναμένεται να καταγραφεί ξεκάθαρα στην ετήσια έκθεση της CLIA για το 2016. Η χώρα, δημοφιλέστατος προορισμός σε μια περιφέρεια που παραδοσιακά προσελκύει μεγάλο αριθμό κρουαζιερόπλοιων, αδυνατεί να επωφεληθεί ακόμα και από τις αρνητικές εξελίξεις στις άμεσα ανταγωνιστικές αγορές όπως η Τουρκία.
Γίνεται έτσι εύκολα αντιληπτή η έκταση της ζημίας που προκαλούν στην εθνική οικονομία οι περιπέτειες στις οποίες υποβάλλουν οι απεργούντες λιμενεργάτες τους ξένους επιβάτες και τις μεγάλες διεθνείς εταιρείες κρουαζιέρας παρά το ότι η Ελλάδα, πέρυσι, διατήρησε την κατάταξή της ως τρίτος πιο δημοφιλής προορισμός στην Ευρώπη, με σημαντικότερα λιμάνια προορισμού τη Σαντορίνη, τον Πειραιά, τη Μύκονο, την Κέρκυρα και το Κατάκολο.
Κατά το 2015 μόλις 142.000 επιβάτες ξεκίνησαν την κρουαζιέρα τους από τον Πειραιά, ήταν δηλαδή επιβάτες home porting που αποτελούν το πιο προσοδοφόρο κομμάτι της κρουαζιέρας. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί περίπου στο 20% του συνόλου των επιβατών που επισκέφτηκαν με κρουαζιερόπλοιο τον Πειραιά. Ποσοστό ιδιαίτερα χαμηλό σε σύγκριση με τις αναλογικές επιδόσεις των πρωταγωνιστών της ευρωπαϊκής κρουαζιέρας, δηλαδή των ισπανικών και ιταλικών λιμανιών όπως η Βαρκελώνη και η Βενετία.
Και ενώ η Ελλάδα παρακολουθεί τους επιβάτες και τις δαπάνες τους να μειώνονται, η οικονομική συνεισφορά της κρουαζιέρας στην Ευρώπη καλπάζει. Αμεσο αποτέλεσμα της εντυπωσιακής ανάπτυξης του κλάδου παγκοσμίως το 2015 ο οποίος έφτασε τα 23,2 εκατομμύρια επιβάτες σε κρουαζιέρες στη θάλασσα διεθνώς. Ο τουρισμός αυτού του τύπου υπολογίζεται πως παρήγαγε κύκλο εργασιών της τάξεως των 120 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Νέα κρουαζιερόπλοια
Η Ευρώπη αντιπροσωπεύει τη δεύτερη μεγαλύτερη αγορά επιβατών κρουαζιέρας παγκοσμίως με 6,6 εκατ. Ευρωπαίους πελάτες μέσα στο 2015. Η Ευρώπη επίσης παραμένει ο δεύτερος πιο δημοφιλής προορισμός κρουαζιέρας, μετά την Καραϊβική. Η μελέτη της CLIA έδειξε ότι 6,12 εκατ. επιβάτες επιβιβάστηκαν για την κρουαζιέρα τους από ευρωπαϊκά λιμάνια πέρυσι, κατά 4,5% περισσότεροι από την προηγούμενη χρονιά.
Η Ελλάδα όμως χάνει, με συνέπεια εδώ και δεκαετίες και άλλη μια παράπλευρη ωφέλεια της άνθησης της ευρωπαϊκής κρουαζιέρας παρά την πάλαι ποτέ υψηλή ανταγωνιστικότητά της στον κλάδο: Ως διεθνές κέντρο ναυπήγησης κρουαζιερόπλοιων, τα ευρωπαϊκά ναυπηγεία συνεχίζουν να κατασκευάζουν σύγχρονα και μεγάλα πλοία, με τις επενδύσεις για νέες ναυπηγήσεις και συντήρηση να αυξάνονται το 2015 για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν παραγγελίες στα ευρωπαϊκά ναυπηγεία για 48 κρουαζιερόπλοια παράδοσης έως το 2019, συνολικής αξίας άνω των 27 δισ. ευρώ.
Ανοδικά σε Ιταλία, Ισπανία, Κροατία
Ο Πειραιάς υποδέχθηκε το περασμένο έτος 982.266 επισκέπτες έναντι 1.055.556 πρόπερσι και 1.302.581 το 2013. Αντιθέτως, ανοδική ήταν η πορεία των επιβατών στα μεγάλα λιμάνια της Ισπανίας και της Ιταλίας.
Οπως και σε πολλά άλλα λιμάνια, για παράδειγμα στο Ντουμπρόβνικ της Κροατίας το οποίο με 830.684 επιβάτες ξεπέρασε τους 791.927 της Σαντορίνης... Αν και η Ελλάδα εν γένει παρέμεινε τρίτη στην Ευρώπη όσον αφορά τον συνολικό αριθμό των επιβατών κρουαζιέρας (4.176.500 αποβιβάσεις και επιβιβάσεις σε όλα τα ελληνικά λιμάνια) είναι για μια ακόμη φορά ουραγός (8η θέση στην Ευρώπη) όσον αφορά τα συνολικά έσοδα που εισπράττει από αυτούς τους επιβάτες.
Τα ελληνικά οικονομικά μεγέθη μειώθηκαν κατά 3,36%, την ώρα που τα ισπανικά αυξήθηκαν κατά 9,52% και τα γαλλικά κατά 10,83%. Με μερίδιο 13% στους επιβάτες βρίσκεται κοντά στην Ισπανία. Ομως, τα συνολικά έσοδα κατά την τελευταία χρήση (2015) ήταν μόλις 489 εκατομμύρια ευρώ, όταν η Ισπανία εισέπραξε άνω του 1,3 δισ. ευρώ. Η Ιταλία, που διατηρεί την πρωτοκαθεδρία της ευρωπαϊκής αγοράς, έβαλε στα ταμεία της 4,5 δισ. ευρώ.
Ο πρόεδρος της CLIA Ευρώπης και εκτελεστικός πρόεδρος της MSC Cruises, Pierfrancesco Vago, υπογραμμίζει πως «περισσότεροι επιβάτες επιλέγουν την Ευρώπη ως προορισμό και περισσότερα κρουαζιερόπλοια ναυπηγούνται σε ευρωπαϊκά ναυπηγεία. Αυτό μεταφράζεται σε μεγάλα οικονομικά οφέλη, περιλαμβανομένων περιοχών που είχαν πληγεί σκληρά από την ύφεση». Από το «πάρτι» αυτό όμως απουσιάζει η Ελλάδα σχολιάζουν καυστικά παράγοντες της ελληνικής κρουαζιέρας.
Προσδοκίες ανάπτυξης της αγοράς από την Cosco
Οι ελπίδες της ελληνικής βιομηχανίας κρουαζιέρας αλλά και των μεγάλων και μικρότερων ξένων εταιρειών που δραστηριοποιούνται εδώ, εναποτίθενται πλέον στις νέες επενδύσεις και τη διαχείριση που φέρνει η ιδιωτικοποίηση του Πειραιά. Οι ανεπαρκείς λιμενικές υποδομές, αρχής γενομένης από τον Πειραιά, η κακή ποιότητα των υπηρεσιών και η απουσία συγκροτημένου εθνικού σχεδίου ανάπτυξης του κλάδου και ειδικά του home porting, αποστερούν από την εθνική οικονομία σημαντικά δυνητικά οφέλη τόσο σε συνάλλαγμα και καταναλωτική δαπάνη όσο και σε θέσεις εργασίας και δημόσια έσοδα.
Τρεις εξελίξεις με κοινό παρονομαστή την Cosco στηρίζουν τις συγκρατημένες προσδοκίες για ανάπτυξη της ελληνικής αγοράς κρουαζιέρας: το ύψος των επενδύσεων που έχει δεσμευθεί να κάνει ο νέος βασικός μέτοχος του ΟΛΠ στον κλάδο αυτό, η έναρξη της δραστηριοποίησης της Cosco στην κρουαζιέρα με δική της εταιρεία και οι επαφές που έχει ξεκινήσει από την άνοιξη στο Μαϊάμι με μεγάλους ξένους ομίλους για να τονώσει το homeporting στον Πειραιά.
Στις έντεκα υποχρεωτικές επενδύσεις, που επιτάσσει η σύμβαση παραχώρησης μεταξύ ΟΛΠ και ελληνικού Δημοσίου με βάση την οποία θα λειτουργήσει το λιμάνι του Πειραιά η Cosco, περιλαμβάνονται σημαντικά έργα για την κρουαζιέρα. Ειδικότερα, το μεγαλύτερο μέρος των συνολικά 293,7 εκατ. που πρέπει να υλοποιήσει εντός της πενταετίας ο νέος μέτοχος προορίζεται για την κρουαζιέρα. Συγκεκριμένα, προβλέπεται η επέκταση του νοτίου τμήματος του επιβατικού λιμένα που αφορά την κρουαζιέρα σε δύο φάσεις. Μόνον η πρώτη φάση προβλέπει έργα προϋπολογισμού 136,283 εκατ. ευρώ. Επίσης, προβλέπεται και η μετατροπή της πενταγωνικής αποθήκης του ΟΛΠ σε Επιβατικό Σταθμό Κρουαζιέρας έναντι 1,5 εκατ. ευρώ, ενώ η ευρύτερη βελτίωση και συντήρηση των υποδομών του λιμένα θα απορροφήσει άλλα 15 εκατομμύρια.
Πρέπει να σημειωθεί, επίσης, πως ήδη ο ΟΛΠ έχει κινητοποιηθεί στο μέτρο των δυνατοτήτων του και με στόχο να βελτιστοποιήσει την ελκυστικότητά του και έχει έτσι υλοποιήσει μια σειρά παρεμβάσεων στους χώρους εντός και εκτός του Επιβατικού Σταθμού Θεμιστοκλής. Σε αυτές περιλαμβάνονται η δημιουργία νέων στεγασμένων χώρων αναμονής επιβατών 1.000 θέσεων με κλιματισμό και τον απαραίτητο εξοπλισμό για check in, η διαμόρφωση του πρώτου ορόφου της αίθουσας αναχωρήσεων ως ιδιαίτερου χώρου αναμονής και έλεγχου των μελών του πληρώματος του πλοίου και η δημιουργία επιπλέον θέσεων για έλεγχο επιβατών και αποσκευών και χειραποσκευών (Χ-RAYS).
Η δεύτερη εξέλιξη ήρθε αυτή την εβδομάδα με την ανακοίνωση της Cosco China Shipping ότι ξεκινά τη δραστηριοποίησή της στην κρουαζιέρα με δική της εταιρεία και αρχικά δρομολόγια στη νότια κινεζική θάλασσα. Αναπτύσσει δηλαδή τεχνογνωσία που οι γνωρίζοντες επισημαίνουν πως θα μεταφέρει σύντομα στην Ελλάδα, καθώς είναι μεγάλος ο αριθμός των Κινέζων που θέλει να επισκεφθεί τον Πειραιά αλλά και τα ελληνικά νησιά και ειδικά την Κρήτη και τη Σαντορίνη. Η ανακοίνωση έγινε από τον πρόεδρο της Cosco, Xu Lirong και στο σχήμα θα εμπλακούν η China National Travel Service (HK) Group και η China Communications Construction Co. Η διαχείριση της νέας δραστηριότητας θα γίνεται από την Cosco Shipping Ferry Co. Ενθαρρυντικές ήταν επίσης και οι επαφές που έχουν πραγματοποιήσει τους προηγούμενους μήνες κορυφαία στελέχη της κινεζικής εταιρείας που εργάζονται στην Ελλάδα με τους ξένους operators. Οι επαφές αυτές ξεκίνησαν στα μέσα Μαρτίου στο Μαϊάμι, όπου και πραγματοποιήθηκε η σχετική ετήσια έκθεση, ορόσημο της διεθνούς βιομηχανίας κρουαζιέρας.
Οι κινητοποιήσεις
Την επιτυχία του εγχειρήματος ανάδειξης του Πειραιά ως κομβικού homeport για την κρουαζιέρα, θα κρίνει και η δυνατότητα του ελληνικού Δημοσίου να προχωρήσει στις απαραίτητες αδειοδοτήσεις που απαιτούνται, όπως είναι η ίδρυση εδώ θυγατρικών των ξένων ομίλων. Η δουλειά αυτή όμως πήγε σε μεγάλο βαθμό χαμένη εξαιτίας των απεργιακών κινητοποιήσεων μερίδας των εργαζομένων στα ελληνικά λιμάνια που αντιδρούν στην ιδιωτικοποίησή τους. Αλλεπάλληλες επιστολές διαμαρτυρίας σημαντικών ξένων και Ελλήνων παραγόντων της κρουαζιέρας προς τον ΟΛΠ, το υπουργείο Ναυτιλίας αλλά και το Μαξίμου το τελευταίο διάστημα μαρτυρούν ένα ευρύτατο κλονισμό της εμπιστοσύνης στον Πειραιά και τη δυνατότητά του να υποστηρίξει με συνέπεια και αξιοπιστία την έλευση περισσότερων πλοίων και επιβατών.