Μιλάμε για τη ...
μετάνοια. Μετάνοια δεν είναι η μεταμέλεια.
Μεταμέλεια = μετά + μέλω = το αίσθημα ντροπής, στενοχώριας, που έχει κάποιος για ό, τι έκανε ή για ό, τι παρέλειψε να κάνει.
Μετάνοια = μετά + νοέω νοός κρίση. Η συναίσθηση από κάποιον του κακού ή του σφάλματος που έκανε και αλλαγή του νου / μεταστροφή.
Ο Μέγας Αντώνιος αναφέρει στα αποφθέγματά του: «Μη μεταμελείσαι για πράγμα που πέρασε πια.»
Η μετάνοια είναι η αλλαγή του νου μας, η στροφή μας προς τον Θεό, φεύγουμε από τα γήινα, από τις παραβάσεις του νόμου, του ηθικού κώδικα που μας γεμίζουν τύψεις και ενοχές και στρεφόμαστε στο Θεό ο οποίος με τη θυσία Του μας απάλλαξε από τις συνέπειες της αμαρτίας.
Η μεταμέλεια μας «τακτοποιεί» κατά κόσμον, ελαφρώνει ίσως λίγο τη συνείδησή μας όταν εξομολογούμαστε, αλλά δεν μας οδηγεί στην ανάπαυση και την ειρήνη που δίνει ο Θεός όταν Του δώσουμε την καρδιά μας. Μεταμελούμαστε για τα σφάλματά μας και προσπαθούμε μ’ αυτόν τον τρόπο να «τακτοποιήσουμε» το θιγμένο ΕΓΩ μας.
Η Εκκλησία μιλάει για το Μυστήριο της Μετανοίας, η Εξομολόγηση είναι μέρος του Μυστηρίου αλλά προϋποτίθεται ότι έχουμε μετανοήσει, για να εξομολογηθούμε.
Εξομολογούμαστε μεταμελούμενοι και βρίσκουμε μια ψυχολογική ηρεμία η οποία όμως δεν οδηγεί στο Θεό, είναι εκ του κόσμου τούτου. Η μετάνοια, η εσωτερική αλλαγή, το δόσιμο της καρδιάς μας στο Θεό μας δίνει άλλη ειρήνη! Κακά τα ψέματα, οι κακές μας συνήθειες και τα πάθη μας θα μας συνοδεύουν μέχρι το θάνατο.
Αλλιώς όμως αμαρτάνει αυτός που προσπαθεί να δώσει την καρδιά του στο Θεό και έχει νοιώσει λίγο από την Αγάπη Του και αλλιώς αυτός που ψυχολογικά έχει «τακτοποιηθεί» αναφέροντας τις αμαρτίες του σε κάποιον Πνευματικό. Τη μεταμέλεια και το μοίρασμα μπορούμε να το τακτοποιήσουμε με φίλους, με συγγενικά πρόσωπα ή και με κάποιον ψυχολόγο.
Κουβεντιάζαμε κάποτε με έναν ευλαβή ψυχολόγο. Έλεγε: Εμείς προσπαθούμε να βοηθήσουμε τον άνθρωπο να ψάξει μέσα του, να βρει τις αιτίες των δυσκολιών που αντιμετωπίζει και να προσπαθήσει να ισορροπήσει. Η Εκκλησία έχει τη δυνατότητα να θεραπεύσει τις ψυχές και μου ανέφερε ένα παράδειγμα από την εμπειρία του ως ψυχολόγος.
Τον επισκέφθηκε μια κυρία, διάσημη στην κοινωνία του θεάματος και του ανέφερε ότι η ζωή της έχει αναστατωθεί μετά από ένα ηθελημένο λάθος-αμαρτία που είχε διαπράξει. Αφιέρωσαν αρκετές συνεδρίες για το θέμα αυτό, αλλά η κυρία δεν μπορούσε να το ξεπεράσει. Τότε βλέποντας ο ψυχολόγος ότι δεν γίνεται τίποτε, της πρότεινε αντί να κουβεντιάζουν μάταια, χωρίς αποτέλεσμα, να πάει να εξομολογηθεί.
Πήγε, εξομολογήθηκε, ηρέμησε και μετά από κάποιες εβδομάδες που πήγε να συναντήσει τον ψυχολόγο για να τον ευχαριστήσει, εκείνος παρατήρησε ότι τα μαλλιά της είχαν σγουρίνει! Τότε η κυρία ομολόγησε ότι τα μαλλιά της είχαν χάσει την φυσική τους φόρμα, την σγουρή, από την εσωτερική πίεση που ένιωθε. Με την εξομολόγηση της έφυγαν οι ενοχές, που την βασάνιζαν, και επανήλθε και σωματικά στην φυσική της κατάσταση!
Το Μυστήριο της μετάνοιας είναι Μυστήριο της Εκκλησίας. Ζητάμε εμείς οι πνευματικοί, δήθεν καθαρή Εξομολόγηση, ανακρίνοντας τους ανθρώπους με λεπτομέρειες για τις πράξεις τους. Αλλοίμονο αν Ο Θεός ζητούσε νομικίστικη τακτοποίηση. Χώρια που πολλές φορές σκανδαλίζουμε τους ανθρώπους με τις ερωτήσεις μας. Μ’ αυτή την νομικίστικη-δικανική νοοτροπία, οδηγούμε τους ανθρώπους σε μια τυπολατρία που σίγουρα δεν τους οδηγεί στο Θεό.
Για να γίνει ακόμη πιο φανερή η ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στην μεταμέλεια και την μετάνοια θα αναφέρουμε τη γνωστή σε όλους ΜΕΤΑΝΟΙΑ του Αγίου Αποστόλου Πέτρου και την ΜΕΤΑΜΕΛΕΙΑ του Ιούδα. Ο μεν Πέτρος συναισθανόμενος την αμαρτία της άρνησης του Χριστού μετανόησε και «έκλαψε πικρά» και είναι ο Πρωτοκορυφαίος των Αποστόλων και κλειδοκράτορας του Παραδείσου. Ο Ιούδας «μεταμεληθείς απήγξατο» δηλαδή πήγε και κρεμάστηκε.
Λέμε ότι είμαστε Ορθόδοξοι και στη ζωή μας λειτουργεί κατά κόρον η πλανεμένη διδασκαλία της Δύσης περί της «ικανοποιήσεως της τρωθείσης θείας δικαιοσύνης» Οι δυτικοί δεν έχουν στο λεξιλόγιό τους τη λέξη μετάνοια και γι αυτό έφτασαν σε πλανεμένες απόψεις για τις σχέσεις των ανθρώπων με το Θεό. Η λέξη μετάνοια είναι καθαρά ελληνική και δεν μεταφράζεται σ’ αυτούς που την ταυτίζουν με τη λέξη μεταμέλεια. To repent στα αγγλικά, δεν σημαίνει μετανοώ σημαίνει μεταμελούμαι.
Το pentimento στα ιταλικά, επίσης σημαίνει μεταμελούμαι. Η pœnitentia στα λατινικά, επίσης σημαίνει μεταμέλεια. Σχεδόν σε όλες τις λατινογενείς γλώσσες απουσιάζει η λέξη μετάνοια. Έχουμε τον πλούτο της παράδοσής μας, της γλώσσας μας και εμείς πιθηκίζουμε.
Σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακος που γιορτάσαμε σήμερα, «Μετάνοια σημαίνει ανανέωση του Βαπτίσματος.
Μετάνοια σημαίνει συμφωνία με το Θεό για νέα ζωή … Μετάνοια σημαίνει συμφιλίωση με τον Κύριο, με έργα αρετής αντίθετα προς τα παραπτώματά μας. Μετάνοια σημαίνει καθαρισμός της συνειδήσεως»Σκέφτεται κάποιος: «θα αμαρτήσω και μετά θα εξομολογηθώ…» και νομίζει ότι δικαιώνεται. Αν αγαπάς δίνεσαι ολόκληρος, δεν βρίσκεις τρόπους να κοροϊδέψεις τον εαυτό σου και τον άλλον.
Αυτός που ερωτεύεται κινεί γη και ουρανό για να συναντήσει το αγαπώμενο πρόσωπο. Εμείς επειδή απέχουμε από την αγάπη του Θεού προσπαθούμε με καταναγκασμούς να δείξουμε την αρρωστημένη μας σχέση με το Θεό.
Το επαναλαμβάνω: όποιος αισθάνθηκε λίγο από την Αγάπη Του Θεού δεν κοροϊδεύει τον εαυτό του συνεχίζει μεν να αμαρτάνει λόγω των κακών συνηθειών και των παθών που κουβαλάει, αλλά οι τύψεις δεν τον οδηγούν στις ενοχές που θα είχε αν δεν υπήρχε αυτή η αγαπητική σχέση με Το Θεό.
Έλεγε ένας Αγιορείτης Ηγούμενος: «αν ο χριστιανός μεταλαμβάνει το Σώμα και το Αίμα του Χριστού με συναίσθηση δεν είναι δυνατόν να παραμένει ενοχικό άτομο».
Όταν τοποθετούμε τα ψίχουλα από το Άγιο Δισκάριο που αντιπροσωπεύουν τις ψυχές που μνημονεύθηκαν στην Αγία Προσκομιδή, μέσα στο Άγιο Ποτήριο όπου υπάρχει το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, λέμε: «Ἀπόπλυνον, Κύριε, τὰ ἁμαρτήματα τῶν ἐνθάδε μνημονευθέντων δούλων σου τῷ αἵματί σου τῷ ἁγίῳ…»
Όταν ο Θεός θυσιάζεται και ξεπλένει τις αμαρτίες μας με το αίμα Του, υπό την προϋπόθεση της μετανοίας μας και εμείς συνεχίζουμε να έχουμε ενοχές τότε είμαστε για κλάματα. Σημαίνει ότι δεν πιστεύουμε στη Σταυρική θυσία και την Ανάσταση του Χριστού μας. Σταυρώθηκε και αναστήθηκε για να μας αναστήσει και να μας πάρει κοντά Του στον ουρανό, προσφέροντας τον εαυτό Του «ως λύτρον αντί πολλών.»
Μεταλαμβάνουμε το Σώμα και το Αίμα Του, «εις άφεσιν αμαρτιών και εις ζωήν αιώνιον.» Ούτε κάνοντας ένα θρησκευτικό καθήκον, ούτε για το…καλό όπως λένε μερικοί σε κάποιες γιορτινές μέρες. Κυριακή Ε’ Νηστειών, 30 Μαρτίου 2014. Τελέσθηκε στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου Αλεξανδρουπόλεως ο Ε’ Κατανυκτικός Εσπερινός της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ομιλητής ήταν ο αγιορείτης π.Μακάριος.