Εικόνα πλήρους σύγχυσης και ...
παραλυτικής αδυναμίας λόγω αλληλογρονθοκοπούμενων στρατηγικών εκπέμπουν προς φίλους και αντιπάλους οι ΗΠΑ μετά την αιφνιδιαστική απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει το σύνολο των 2.000 Αμερικανών στρατιωτών από τη Συρία.
Η παραίτηση του υπουργού Αμυνας Τζέιμς Μάτις και η είδηση ότι ο Τραμπ σχεδιάζει να αποσύρει επίσης τους μισούς από τους 14.000 στρατιώτες των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν εδραίωσαν την αίσθηση μιας αμερικανικής ηγεσίας που δεν γνωρίζει που πατά και προς τα πού βαδίζει, καθώς υπνοβατεί στον δρόμο του απομονωτισμού, παραιτούμενη από τον ηγετικό της ρόλο.
Οι επιπτώσεις της κίνησης Τραμπ μπορεί να αποδειχθούν θεαματικές στην Ανατολική Μεσόγειο. Τα διεθνή μίντια ανέφεραν ότι ο Τραμπ έλαβε την απόφασή του ύστερα από τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ταγίπ Ερντογάν.
Η αλήθεια είναι ότι οι άκρως προβληματικές σχέσεις μεταξύ Αγκυρας και Ουάσιγκτον άρχισαν να βελτιώνονται ύστερα από την απελευθέρωση του Αμερικανού πάστορα Αντριου Μπράνσον από τις τουρκικές αρχές, στις 12 Οκτωβρίου.
Patriot και S-400
Τελευταίο δείγμα ήταν η απόφαση του Στέιτ Ντιπάρμεντ να δώσει το πράσινο φως για την πώληση αμερικανικών πυραύλων Patriot στην Τουρκία με την ελπίδα ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο θα ματαιωθεί η αγορά ρωσικών πυραύλων S-400 από την Αγκυρα. Ωστόσο, οι αγεφύρωτες διαφωνίες για το Κουρδικό (όπως και για την έκδοση του Φετουλάχ Γκιουλέν) απειλούσαν ανά πάσα στιγμή να αναζωπυρώσουν τη σύγκρουση.
Τελευταίο δείγμα ήταν η απόφαση του Στέιτ Ντιπάρμεντ να δώσει το πράσινο φως για την πώληση αμερικανικών πυραύλων Patriot στην Τουρκία με την ελπίδα ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο θα ματαιωθεί η αγορά ρωσικών πυραύλων S-400 από την Αγκυρα. Ωστόσο, οι αγεφύρωτες διαφωνίες για το Κουρδικό (όπως και για την έκδοση του Φετουλάχ Γκιουλέν) απειλούσαν ανά πάσα στιγμή να αναζωπυρώσουν τη σύγκρουση.
Η τραγωδία για τους Κούρδους είναι ότι κάθε φορά που οι Αμερικανοί ετοιμάζονταν για μέτρα που θα τους θωράκιζαν στη βόρεια και ανατολική Συρία, όπου ελέγχουν το ένα τρίτο της χώρας, η Τουρκία απαντούσε με αποφασιστική στρατιωτική δράση εναντίον τους, ενώ οι ΗΠΑ την κρίσιμη στιγμή τούς άφηναν στα κρύα του λουτρού.
Μετά την αποφασιστική νίκη τους στη μάχη του Κομπάνι εναντίον του ISIS (τέλη 2015 - αρχές 2016) οι Κούρδοι αποδείχθηκαν η μόνη αξιόπιστη δύναμη κρούσης στην οποία θα μπορούσαν να στηριχτούν οι Αμερικανοί.
Ενισχυμένοι με αμερικανικά όπλα, έθεσαν υπό έλεγχο όλες τις κουρδικές περιοχές ανατολικά του Ευφράτη και μέσα στο 2016 πέρασαν τον ποταμό και συνέχιζαν την επέλασή τους προς τα δυτικά. Ωστόσο, τον Αύγουστο του 2016 ο Ερντογάν διέταξε την πρώτη εισβολή της Τουρκίας στη Συρία με την επιχείρηση Ασπίδα του Ευφράτη και κατάφερε να διώξει τους Κούρδους από την Τζαραμπλούς, διακινδυνεύοντας ακόμη και σύγκρουση με τους Αμερικανούς στο Μανμπίτζ.
Το δεύτερο, οδυνηρό για τους Κούρδους, επεισόδιο ήρθε στις αρχές του χρόνου που διανύουμε, όταν έγινε γνωστό ότι οι Αμερικανοί σχεδιάζουν να εγκαταστήσουν στα σύνορα με την Τουρκία ένα είδος χωροφυλακής από μαχητές των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), όπου τον πρώτο λόγο έχουν οι Κούρδοι.
Η κίνηση αυτή εξόργισε την Αγκυρα, που βλέπει την κουρδική πολιτοφυλακή YPG σαν συριακό παρακλάδι του ΡΚΚ και την αντιμετωπίζει ως πολύ σοβαρό κίνδυνο εθνικής ασφαλείας, κάτι ανάλογο με την απειλή που θέτει για το Ισραήλ η φιλοϊρανική Χεζμπολάχ, στον Λίβανο.
Η απάντηση του Ερντογάν ήταν η δεύτερη τουρκική εισβολή στη Συρία με την επιχείρηση Κλάδος Ελιάς, που κατέληξε στον εξοστρακισμό των Κούρδων από το Αφρίν, τον βασικό θύλακο που διατηρούσαν δυτικά του Ευφράτη.
Το κακό φαίνεται ότι θα τριτώσει αυτές τις μέρες. Στις 11 Δεκεμβρίου, ο Τζέιμς Μάτις ανακοίνωσε ότι οι ΗΠΑ δημιούργησαν σημεία ελέγχου στη βόρεια Συρία, κατά μήκος των τουρκικών συνόρων. Θεωρητικά, στόχος ήταν να αποφευχθεί σύγκρουση μεταξύ του σημαντικού νατοϊκού συμμάχου των ΗΠΑ, της Τουρκίας, και του σημαντικότερου στηρίγματός τους στη Συρία, την YPG.
Ολοι όμως κατάλαβαν, και πριν απ’ όλους οι Τούρκοι, ότι αυτή η κίνηση θα λειτουργούσε ως προστατευτική ασπίδα των Κούρδων απέναντι στην Τουρκία.
Ο Τούρκος υπουργός Aμυνας Χουλουσί Ακάρ κατηγόρησε τους Αμερικανούς ότι «προστατεύουν τους τρομοκράτες» και ο Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε ότι επίκειται τρίτη τουρκική εισβολή με στόχο, αυτή τη φορά, να εξοστρακιστεί ολοκληρωτικά η YPG από όλες τις περιοχές που ελέγχει, ανατολικά του Ευφράτη.
Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από τη Συρία μοιάζει, σε πρώτη ματιά, να καταδικάζει τους Κούρδους σε στρατηγική ήττα, που θα σημάνει το τέλος της αυτοδιοικούμενης Ροτζάβα (συριακό Κουρδιστάν). Ωστόσο τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, πρώτα απ’ όλα για τους Τούρκους.
Σε αντίθεση με την Τζαραμπλούς, όπου υπήρχαν μεγάλοι μη κουρδικοί πληθυσμοί (Αραβες, Τουρκμένιοι), και το Αφρίν, που ήταν απομονωμένο ανάμεσα σε εχθρικές δυνάμεις, στα ανατολικά του Ευφράτη οι Τούρκοι θα βρεθούν αντιμέτωποι με έναν συμπαγή κουρδικό πληθυσμό και δεκάδες χιλιάδες Πεσμεργκά, από τους οποίους γύρω στις 7.000-10.000 έχουν εκπαιδευτεί από Αμερικανούς στο βόρειο Ιράκ.
Η εκστρατεία των Τούρκων θα είναι αυτή τη φορά αναγκαστικά πιο μεγάλη, πιο παρατεταμένη και πιο αβέβαιη. Μπορεί ο Ταγίπ Ερντογάν να υπολογίζει ότι ο πόλεμος με τους Κούρδους θα ανεβάσει τον πατριωτικό πυρετό στην Τουρκία και θα βοηθήσει το κόμμα του να τα βγάλει πέρα στις τοπικές εκλογές του Μαρτίου.
Μια δύσκολη μάχη, όπου το κυβερνών ΑΚΡ κινδυνεύει με βαριές ήττες σε Κωνσταντινούπολη και Αγκυρα, ύστερα μάλιστα και από τη συμμαχία του κεμαλικού CHP με το εθνικιστικό iYi της Μεράλ Ακσενέρ.
Αν όμως η σύγκρουση στη Συρία τραβήξει σε μάκρος και οι απώλειες αρχίσουν να συσσωρεύονται επικίνδυνα, το πολιτικό «ταμείο» του Ερντογάν μπορεί να αποδειχθεί πολύ ελλειμματικό.
Αντιδράσεις στην Ουάσιγκτον
Τα πράγματα δεν είναι καθόλου απλά ούτε για τον Τραμπ, που κατηγορείται ότι πήρε μια στρατηγικής σημασίας απόφαση ελαφρά τη καρδία, χωρίς καν να συζητήσει με επιτελείς και συμμάχους.
Ο Μάτις συνόδευσε την παραίτησή του με μια επιστολή-μανιφέστο, όπου απέρριπτε το σύνολο της εξωτερικής πολιτικής Τραμπ. Κορυφαίοι Ρεπουμπλικανοί, συμπεριλαμβανομένου του Μιτς Μακόνελ, επικεφαλής του κόμματος στη Γερουσία, όχι μόνο καταδίκασαν την απόσυρση από τη Συρία, αλλά και χρέωσαν στον Τραμπ ότι δεν ξέρει να ξεχωρίζει φίλους από εχθρούς, υπονοώντας κυρίως τις σχέσεις του με τη Ρωσία, που αποτελούν αντικείμενο δικαστικής διερεύνησης από τον ειδικό ανακριτή Ρόμπερτ Μιούλερ.
Γεγονός είναι ότι η αποχώρηση των ΗΠΑ σε αυτή την κρίσιμη φάση, που πλησιάζει το «τέλος της παρτίδας» στη Συρία, αποτελεί ομολογία ήττας και αφήνει όλη την πρωτοβουλία για την πολιτική λύση (και τον διαμοιρασμό των σφαιρών επιρροής) στην τρόικα Ρωσίας - Τουρκίας - Ιράν.
Το πλήγμα για το διεθνές κύρος της Αμερικής θα είναι πολύ μεγάλο, πολύ περισσότερο αν συνοδευτεί από ένα κυνικό ξεπούλημα των Κούρδων.
Ολα αυτά καθιστούν πολύ επισφαλή οποιαδήποτε πρόβλεψη για την κατεύθυνση των εξελίξεων στο Συριακό, όπως και στις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας.