Έπειτα από αλλεπάλληλες ...
προειδοποιήσεις από οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης και ενώ η τουρκική λίρα σημείωνε το ένα χαμηλό ρεκόρ μετά το άλλο, η Τράπεζα της Τουρκίας προχώρησε την Τετάρτη σε αύξηση των επιτοκίων.
Το νόμισμα αντέδρασε άμεσα, ανακάμπτοντας προσωρινά από το χαμηλό ρεκόρ της ημέρας, χωρίς όμως να ανακτήσει το 18% της αξίας του που έχει χάσει από την αρχή του έτους. Λίγες ώρες αργότερα είχε επιστρέψει στην πτωτική πορεία των τελευταίων μηνών και διολίσθαινε κατά 2,6%, στις 4,70 τουρκικές λίρες προς ένα δολάριο.
Αιτίες, οι εγγενείς παθογένειες της τουρκικής οικονομίας, ο διψήφιος πληθωρισμός, τα μεγάλα ελλείμματα και η υπερχρέωση του ιδιωτικού τομέα.
Συνηγορεί, όμως, και η διεθνής συγκυρία, καθώς η ενίσχυση του δολαρίου και η αύξηση των επιτοκίων στις ΗΠΑ προσελκύουν το ξένο κεφάλαιο, που εγκαταλείπει, έτσι κι αλλιώς, τις αναδυόμενες οικονομίες, όπως η Τουρκία. Σύμφωνα με την πλειονότητα των οικονομικών αναλυτών, η αύξηση των επιτοκίων δεν επαρκεί, καθώς η ζημιά έχει γίνει και χρειάζονται περισσότερα για να ανακτήσει η χώρα την εμπιστοσύνη των επενδυτών.
Πολλοί οικονομολόγοι καλούν την Τράπεζα της Τουρκίας να προχωρήσει σε νέα αύξηση του κόστους δανεισμού στη συνεδρίασή της στις 7 Ιουνίου.
Τα επιτόκια της λίρας βρίσκονται τώρα στο 16,5%, ενώ οι περισσότεροι οικονομικοί αναλυτές θεωρούν αναγκαία μια αύξηση του κόστους δανεισμού τουλάχιστον στο 20%, για να ανακοπεί η ελεύθερη πτώση του νομίσματος και η άνοδος του πληθωρισμού.
Λίγες ώρες μετά την αύξηση των επιτοκίων, η τουρκική λίρα βρισκόταν ξανά κοντά στο ιστορικό χαμηλό της με το δολάριο, στις 4,6990 τουρκικές λίρες. Και βέβαια, η αποδυνάμωση του νομίσματος μπορεί να επιταχύνει περαιτέρω τον πληθωρισμό, που εγγίζει το 11%.
Μία ημέρα πριν από αυτήν την τελευταία άνοδο των επιτοκίων, δύο οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης, Fitch και Standard & Poor’s, προειδοποιούσαν την τουρκική πολιτική ηγεσία ότι η ρητορική του Ταγίπ Ερντογάν μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω υποβάθμιση της τουρκικής οικονομίας.
Ο Τούρκος πρόεδρος όχι μόνον έχει παρέμβει αποφασιστικά στο έργο της κεντρικής τράπεζας, καθυστερώντας την αύξηση του κόστους δανεισμού, αλλά τελευταία διεκδικεί τον ρόλο του κεντρικού τραπεζίτη για τον εαυτό του.
Προ ημερών υποσχέθηκε πως αν επανεκλεγεί, στις πρόωρες εκλογές της 24ης Ιουνίου, θα αναλάβει ο ίδιος την ευθύνη της νομισματικής πολιτικής και θα μειώσει τα επιτόκια. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, η Standard & Poor’s είχε υποβαθμίσει τα ομόλογα του τουρκικού Δημοσίου που ήδη χαρακτηρίζονταν «σκουπίδια».
Τα τουρκικά ομόλογα βρίσκονται στην ίδια βαθμίδα με το χρέος του Βιετνάμ. Τον Απρίλιο, ο τρίτος από τους τρεις μεγάλους οίκους αξιολόγησης, η Moody’s, είχε προειδοποιήσει την Τουρκία ότι η συνεχιζόμενη διολίσθηση του νομίσματός της εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους για τις τουρκικές τράπεζες.
Σύμφωνα με σχετική έρευνα του Bloomberg, ενδέχεται να πληγεί η κερδοφορία των τουρκικών τραπεζών, ενώ μεγαλύτεροι είναι οι κίνδυνοι που τις απειλούν αν αυξηθούν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.
Η προοπτική αυτή είναι ορατή, καθώς η αποδυνάμωση του τουρκικού νομίσματος επιταχύνει τον πληθωρισμό, πλήττοντας την οικονομική επιφάνεια των Τούρκων. Η υποτίμηση του νομίσματος αυξάνει, άλλωστε, το χρέος όσων τουρκικών επιχειρήσεων έχουν δανειστεί σε ξένο νόμισμα και κυρίως σε δολάρια.
Ανάμεσά τους μεγάλες τουρκικές τράπεζες, όπως οι Turkiye Garanti Bankasi, Turkiye Is Bankasi και Turkiye Vakflar, που βλέπουν τα χρέη τους να διογκώνονται. Σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg, η υποτίμηση της λίρας έχει αυξήσει κατά 124 εκατ. δολάρια τις άμεσες υποχρεώσεις των τουρκικών επιχειρήσεων που έχουν δανεισθεί σε ξένο νόμισμα, και κυρίως σε δολάρια.
Οι ανορθόδοξες οικονομικές θεωρίες του Τούρκου προέδρου
Οι δηλώσεις του Τούρκου προέδρου λίγο μετά την απόφαση της κεντρικής τράπεζας είναι ενδεικτικές του προβληματισμού που επικρατεί όχι μόνον μεταξύ των οικονομολόγων αλλά και μεταξύ των πολιτικών και οικονομικών κύκλων της γειτονικής χώρας.
Μιλώντας σε κοινοβουλευτικά στελέχη στην Αγκυρα, ο Ταγίπ Ερντογάν σχολίασε ότι η ισοτιμία της τουρκικής λίρας δεν συνάδει με την οικονομική πραγματικότητα της χώρας του.
Την ίδια θέση είχε υποστηρίξει λίγο νωρίτερα το Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης, τονίζοντας ότι τα οικονομικά μεγέθη της Τουρκίας δεν δικαιολογούν την υποχώρηση του νομίσματός της. Τόσο οι επενδυτές όσο και οι οικονομολόγοι δεν συμμερίζονται αυτήν την άποψη και, αντιθέτως, προειδοποιούν για υπερθέρμανση της τουρκικής οικονομίας, που αναπτύσσεται με ρυθμό 7,4%.
Ο Ερντογάν αυτοχαρακτηρίζεται «εχθρός των επιτοκίων». Εχει, μάλιστα, προκαλέσει τη θυμηδία οικονομικών παραγόντων, αναπτύσσοντας την αρκετά ανορθόδοξη θεωρία του ότι τα υψηλά επιτόκια είναι αυτά που προκαλούν τον υψηλό πληθωρισμό.
Εξίσου διασκεδαστικά είναι όσα αναφέρει η βρετανική εφημερίδα Financial Times σχετικά με το πολιτικό παρασκήνιο πριν από την αύξηση των επιτοκίων. Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα, οι λιγοστοί συνετοί οικονομικοί σύμβουλοι του Ερντογάν τηρούσαν σιγήν ιχθύος, βλέποντας την τουρκική λίρα σε ελεύθερη πτώση.
Ο Μπεράτ Αλμπαγράκ, αντιθέτως, γαμπρός του Ερντογάν, υποστήριζε πως το νόμισμα είναι θύμα «μιας επιχείρησης που έχουν ενορχηστρώσει ξένα κέντρα» με σκοπό να προκαλέσουν την πτώση της κυβέρνησης.
Οπως τονίζουν οι F.T., επικαλούμενοι ειδικούς αναλυτές, τα τελευταία 15 χρόνια που ο Ερντογάν είναι ο κυρίαρχος του παιχνιδιού στην πολιτική σκηνή της γειτονικής χώρας, άλλοτε οι πραγματικές απειλές και άλλοτε οι κίνδυνοι που υπάρχουν στο μυαλό του τον έχουν αναγκάσει να εμπιστεύεται ελάχιστους.
Περιβάλλεται, έτσι, από έναν στενό κύκλο συμβούλων που του λένε μόνον ό,τι θέλει να ακούσει. Ενδεικτική είναι η περίπτωση του Μεχμέτ Σιμσέκ, αντιπροέδρου και υπ’ αριθμόν ένα οικονομικού συμβούλου του Τούρκου προέδρου.
Στην αρχή της περασμένης εβδομάδας, οπότε άρχισε η διολίσθηση της λίρας, ο κ. Σιμσέκ διεμήνυσε μέσω του Τwitter ότι εξακολουθεί να «ελπίζει και να πιστεύει» πως στο τέλος θα πρυτανεύσει η συνετή πολιτική.
Εκτοτε, όμως, στα μηνύματά του συμπεριέλαβε ένα ντοκιμαντέρ για ζώα και τα συγχαρητήριά του στην ποδοσφαιρική ομάδα Γαλατάσαραϊ επειδή κατέκτησε το πρωτάθλημα. Δεν ανέφερε, όμως, λέξη για την τουρκική λίρα.
Μόνον λίγο προτού ανακοινωθεί η αύξηση των επιτοκίων εξέφρασε τη στήριξή του στην κεντρική τράπεζα.