«Αν δεν υπήρχαν τα ...
δημόσια ή τα ιδιωτικά έργα, οι ανασκαφές στην Ελλάδα θα είχαν σχεδόν σταματήσει», επισημαίνουν οι αρχαιολόγοι σχολιάζοντας τις πενιχρές έως ανύπαρκτες κρατικές χρηματοδοτήσεις στον τομέα αυτόν.
Πράγματι ο μέγας χορηγός του ανασκαφικού έργου από τις Εφορείες Αρχαιοτήτων, τα τελευταία χρόνια, είναι κυρίως οι εταιρείες δημοσίων έργων. Το Αττικό Μετρό στη Θεσσαλονίκη, η ΔΕΗ στη Δυτική Μακεδονία και από το 2016 ο «Διαδριατικός Αγωγός Φυσικού Αερίου (Trans Adriatic Pipeline AG)-TAP)» μας χαρίζει ένα άγνωστο διαχρονικό ταξίδι στη βόρεια Ελλάδα από τον Εβρο ως τη Φλώρινα.
Στα ευρήματα ανασκαφών σε έξι νομούς κατά μήκος του αγωγού μας ξεναγούν από χθες οι αρχαιολόγοι στο συνέδριο για το «Αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη» που πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη
Πρώτος σταθμός ο ακριτικός Εβρος όπου η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης έφερε στο φως πλήθος ευρημάτων από γνωστούς ή αγνώστους αρχαιολογικούς τόπους κατά μήκος διέλευσης του αγωγού (67 περίπου χιλιόμετρων).
Από τους Κήπους ανατολικά, στα σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας, έως την περιοχή της Συκορράχης δυτικά, εντοπίστηκαν 30 αρχαιολογικές θέσεις με νεκροταφεία, εργαστηριακές κατασκευές, οικιστικά κατάλοιπα και σποραδικά ευρήματα όλων των εποχών.
Από το σύνολο των ανασκαφών οι αρχαιολόγοι Χρύσα Καραδήμα, Ζωή Μιλτσακάκη, Φ. Αϊτατόγλου εστιάζουν κυρίως σε τέσσερις θέσεις πλούσιες σε αριθμό και ποικιλία ευρημάτων που τεκμηριώνουν τη διαχρονική σημασία της περιοχής από την αρχαιότητα έως την ύστερη βυζαντινή Εποχή.
Νεκροταφεία στη Γεμιστή και στην Παλαγία της όψιμης αρχαιότητας και των υστεροβυζαντινών χρονών αντίστοιχα, αρχιτεκτονικά κατάλοιπα μιας τρικλιτης βασιλικής των πρωίμων βυζαντινών χρόνων και ενός κιβωτιόσχημου τάφου ρωμαϊκών χρόνων με πλούσια κτερίσματα στην περιοχή Ποτάμου (δήμου Αλεξανδρούπολης) είναι η σοδειά της ανασκαφής που πλησιάζει στο τέλος της. Απομένει η συντήρηση η ανάδειξη ώστε οι αρχαιολογικές θέσεις να ενταχθούν σε ένα ευρύτερο σύνολο επισκέψιμων μνημείων στον Έβρο.
Φλέβα χτύπησε ο Διαδριατός Αγωγός και στην Ξάνθη αποκαλύπτοντας αρχαιολογικά κατάλοιπα που χρονολογούνται από τη προϊστορική έως τη Μεταβυζαντινή περίοδο. Αν και οι αρχαιολόγοι της Εφορείας Πόλης Ξάνθης, με βάση τη διδακτορική διατριβή της προϊσταμένης της Κωνσταντίνας Καλλιντζή για την Ιστορική Τοπιογραφία του πεδινού τμήματος του Νομού, γνώριζαν ακριβώς εντοπισμένες αρχαιότητες επιδεικνύοντας μάλιστα στην εταιρεία να αποφύγει τη διέλευση του αγωγού από τα σημεία εκείνα, τελικά διαψεύστηκαν.
Από τα πρώτα χιλιόμετρα μέσα στον νομό άρχισαν να εντοπίζονται αρχαιότητες και οι ανασκαφές από τους αρχαιολόγους (Κ. Καλλιτζή, Μ.Χρυσάφη, Κ Χατζηπροκοπίου, Δ. Σκουλαρίκη) αποκάλυψαν άγνωστα ως σήμερα κατάλοιπα του παρελθόντος: προϊστορικά , αγγεία Εποχής του Σιδήρου (των θρακών) , φρούριο του 4ου π.Χ αιώνα πο σχετίζεται με τη δραστηριότητα του Φιλίππου Β’ στην περιοχή της αιγαιακής Θράκης, οικισμό υστερορωμαικών χρόνων, Νεκροταφείο βυζαντινών χρόνων με πυκνούς τάφους κτερισμένοι με γυάλινα και χάλκινα κοσμήματα τεκμηριώνουν μια συνεχή κατοίκηση στην περιοχή.
Από τις ανασκαφές στην Ξάνθη
Στην άλλη άκρη του Εβρου, στη Φλώρινα, σε ιδιωτικό ορυχείο στην Αχλάδα, οι ανασκαφές εξακολουθούν να αποκαλύπτουν σπουδαία ευρήματα που μαρτυρούν διαχρονική ανθρωπινή παρουσία (από την ύστερη εποχή του χαλκού ως τα ρωμαϊκά χρόνια) στα βόρεια σύνορα μας.
Δύο μόλις χιλιόμετρα από τη γειτονική πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας πάνω σε νεκροταφεία της Υστερης Εποχής Χαλκού (70 ταφές) και των Αρχαϊκών και κλασικών χρόνων (6ου-4ου π.Χ ) αποκαλύφθηκαν ρωμαϊκές εγκαταστάσεις του 3ου και 4ου αιώνα μ. με αγροτικό και κυρίως οικοτεχνικό χαρακτήρα που σχετίζεται με την παραγωγή οίνου.
Από τη φετινή σοδειά των ευρημάτων, επισημαίνει αρχαιολόγος της Εφορείας Πόλης Φλώρινας, υπεύθυνη της ανασκαφής, Λιάνα Γκέλου, ξεχωρίζουν τα κτερίσματα των νεκροταφείων της Ύστερης Εποχής του χαλκού και των Αρχαϊκών-κλασικών χρόνων το οποίο αριθμεί πλέον 400 ταφές(φέτος ανασκάφηκαν 150) του 5ου αιώνα π.Χ.
Εύρημα στην Αχλάδα Φλωρίνης
Εντυπωσιακά γυάλινα αγγεία που συνδέονται με εργαστήρια της ανατολικής Μεσογείου και της Ρόδου, όμοια μ αυτά της Βεργίνας, της Σίνδου, της Αιανής εμπλουτίζουν τις γνώσεις μας για το αρχαίο βασίλειο της Λυγκηστίδας και καταδεικνύουν τον ενιαίο χαρακτήρα του ελληνικού πολιτισμού στην Ανω Μακεδονία.