Του Σεβ. Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ
Στις 24 Νοεμβρίου του ...
έτους 1985, στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό των Αθηνών, τελέστηκε η εις Επίσκοπον χειροτονία του νεοψηφισθέντος τότε Μητροπολίτου Κίτρους και Κατερίνης Αγαθονίκου από το Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρό Σεραφείμ και πλειάδα Αρχιερέων της Αγίας μας Εκκλησίας.
Ο χειροτονητήριος λόγος του απλός, λιτός, κατανοητός, καρδιακός. Ζήτησε την ευλογία και την παρουσία του Θεού στη ζωή του, τη θερμότατη πρεσβεία της Υπεραγίας Θεοτόκου, της προστάτιδός του Αγίας θεοπρομήτορος Άννης, καθώς και της πολιούχου της Μητροπόλεως, Αγίας Αικατερίνης.
Μάλιστα αργότερα, όταν διάβασε μαρτυρολογικά κείμενα από την Ιερά Μονή Θεοβαδίστου Όρους Σινά που ανέφεραν ότι το μαρτύριο της Αγίας έγινε στις 24 Νοεμβρίου, αλλά η μνήμη της επί το πανηγυρικότερον μετετέθη την επόμενη ημέρα ώστε να εορτάζεται με την απόδοση της εορτής των Εισοδίων, έλεγε ότι: «εγώ χειροτονήθηκα Επίσκοπος την ημέρα της μνήμης της Αγίας Αικατερίνης».
Στο χειροτονητήριο λόγο του χρησιμοποίησε επίσης δύο προσδιορισμούς για το επισκοπικό αξίωμα. Είπε χαρακτηριστικά: «Ένας επίσκοπος σήμερα δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο παρά ή ένας μάρτυρας ή ένας προδότης».
Η μετέπειτα συμπεριφορά του, το ήθος του και το ορθόδοξο εκκλησιαστικό του φρόνημα έδειξαν πραγματικά ότι ήταν ένας μάρτυρας Επίσκοπος που σήκωσε γενναία το σταυρό της Ιερωσύνης και λιτάνευσε θυσιαστικά και αγαπητικά το αγιασμένο ράσο του Ορθοδόξου Κληρικού και Μοναχού.
Και επειδή πρέπει να μνημονεύουμε τους ηγουμένους εν τη πίστει, σύμφωνα με τον λόγο του Αποστόλου Παύλου: «μνημονεύετε των ηγουμένων υμών, οίτινες ελάλησαν υμίν τον λόγον του Θεού»1, σ’ αυτήν την επέτειο των 32 ετών από τήν εις Επίσκοπον χειροτονία του, και παρ’ ότι βρίσκεται στο κρεβάτι του πόνου με τη συνοδεία των Αγίων Αγγέλων να τον παρηγορούν και να τον ενισχύουν, θέλω να δημοσιοποιήσω ένα χαρακτηριστικό του γνώρισμα ως αντίδωρο ευγνωμοσύνης, όχι μόνο για εκείνα τα πολλά τα οποία μου προσέφερε, αλλά κυρίως για εκείνα τα οποία μου δίδαξε και άφησε ως πολύτιμη παρακαταθήκη.
Και αυτό δεν είναι άλλο από το εκκλησιαστικό ορθόδοξο φρόνημα που τον διακατείχε. Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρός Σεραφείμ, προς τον οποίο οφείλω ισόβια υιϊκή ευγνωμοσύνη για την πολλή πατρική αγάπη την οποία απήλαυσα τον καιρό της διακονίας μου στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών, μου ανέφερε μια φορά με θαυμασμό πως: «ο Αγαθόνικος έχει εκκλησιαστικό φρόνημα».
Τι είναι όμως το ορθόδοξο εκκλησιαστικό φρόνημα;
1. Δεν είναι απλώς γνώση ενός αντικειμένου, διανόηση, ιδεολογία, τρόπος σκέψεως, επιστημονικός καταρτισμός ή θύραθεν παιδεία, αλλά κυρίως άνωθεν παιδεία και φωτισμός του Αγίου Πνεύματος.
Φρόνημα είναι η όλη ατμόσφαιρα μέσα στην οποία ζει ο πνευματικός άνθρωπος, αυτός ο οποίος εμπνέεται από τη χάρη και την παρουσία του Αγίου Πνεύματος· αυτός που έχει μέσα στην καρδιά του κατά την έκφραση του Μεγάλου Βασιλείου «ενιδρυμένον εν εαυτώ τον Θεόν»2.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ερμηνεύοντας την προς Ρωμαίους επιστολή του Aποστόλου Παύλου, θα πει : «Φρόνημα γαρ σαρκός ενταύθα φησί τον γεώδη λογισμόν, τον παχύν, τον πρός τα βιωτικά και τας πονηράς πράξεις επτοημένον»3.
Έτσι, η λέξη φρόνημα, που τόσο χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητα, φανερώνει τον όλο τρόπο ζωής του κάθε ανθρώπου και κατ΄ επέκταση τη σχέση που έχει με τον Θεό.
Αν έχει σαρκικό φρόνημα, τότε ο νους του θα είναι σκοτισμένος. Αν διαθέτει πνευματικό φρόνημα, τότε ο νους του θα είναι φωτεινός, δε θα κρίνει κανέναν, δε θα κακολογεί, θα συμπεριφέρεται με ευγένεια και επιείκεια προς όλους τους ανθρώπους.
2. Ορθόδοξο φρόνημα... Κάποιος έχει ορθόδοξο φρόνημα, όταν στη ζωή του χρησιμοποιεί ως πνευματικούς οδοδείκτες τους θεοφόρους Πατέρες της Εκκλησίας, τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων, τα δόγματα, που σώζουν και αγιάζουν τον άνθρωπο.
Ορθόδοξο φρόνημα σημαίνει ακόμη την παραδοχή όλων των εντολών του Χριστού και τη βίωσή τους ελεύθερα και αβίαστα από όποιον θέλει να ζει μέσα στο πνευματικό κλίμα της Εκκλησίας· γιατί οι εντολές δεν είναι τίποτα άλλο, παρά τα φάρμακα τα οποία μας βοηθούν να αποβάλλουμε τη θανατηφόρο ασθένεια και την πνευματική τύφλωση, να εκδιώξουμε τον πνευματικό σκοτασμό του νου ώστε να αποκτήσουμε τη δυνατότητα της θέας του Θεού. Πόσο σοφές ήταν οι εντολές του Οσίου Παισίου!
«Εάν δεν θεραπευθούμε εδώ στη γη ώστε να δούμε εν συνεχεία το Θεό σαν φως, δεν θα έχουμε τη δυνατότητα να Τον δούμε εν συνεχεία ως φως και στη Βασιλεία των Ουρανών».
3. Εκκλησιαστικό φρόνημα... Η Εκκλησία δεν είναι απλώς ένα σύστημα ανθρώπων, μία ιδεολογία ή μία ανθρώπινη οργάνωση, αλλά θεανθρώπινος οργανισμός.
Είναι το πραγματικό σώμα του Χριστού, που έχει ως κεφαλή το Χριστό και μέλη αυτού του σώματος είναι όλοι οι θεραπευμένοι με τη χάρη του Θεού. Δε νοείται Ορθοδοξία έξω από την Εκκλησία και δε νοείται Εκκλησία πέρα από την Ορθοδοξία.
Ορθοδοξία είναι η διδασκαλία της Εκκλησίας και η Θεία Ευχαριστία είναι η αληθινή πράξη της Εκκλησίας. Έτσι, Ορθοδοξία, Εκκλησία και Ευχαριστία συνδέονται μεταξύ τους4.
Δεν μπορεί κανείς να κάνει διασπάσεις στη διδασκαλία της Εκκλησίας, ούτε ακόμη να αρνηθεί το ήθος, τη ζωή και την τάξη της.
Στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας ισχύει το του Αποστόλου Παύλου: «πάντα ευσχημόνως και κατά τάξιν γινέσθω»5. Γράφει και πάλι ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος: «Μπορεί κανείς να ισχυρισθή ότι εκκλησιαστικό φρόνημα έχει εκείνος που δέχεται τους Επισκόπους και κατευθύνεται από αυτούς και, συγχρόνως, δέχεται την Παράδοση της Εκκλησίας. Εάν κάποιος δέχεται την Παράδοση της Εκκλησίας, αρνούμενος τους κανονικούς Επισκόπους, ή εάν κάποιος άλλος δέχεται τους Επισκόπους, αρνούμενος την όλη Παράδοση της Εκκλησίας, δεν διακρίνεται για εκκλησιαστικό φρόνημα»6.
Αυτό το ορθόδοξο εκκλησιαστικό φρόνημα διακατείχε ολόκληρη τη διακονία του Γέροντος Αγαθονίκου. Σε αυτό έμεινε προσηλωμένος και αμετακίνητος, με αλήθεια, με ειλικρίνεια, με ταπείνωση,με τιμιότητα, με φιλότιμο.
Με αχώριστο σύντροφο τη χάρη του Θεού, την προστασία της Παναγίας και τις πολλές πρεσβείες των Αγίων, αντιμετώπισε θλίψεις και δυσκολίες «τα μεν οπίσω επιλανθανόμενος τοις δε έμπροσθεν επεκτεινόμενος... διώκων επί το βραβείον της άνω κλήσεως του Θεού εν Χριστώ Ιησού»7.
Συχνά πυκνά από τα πονεμένα χείλη του έβγαιναν, όχι μόνο δοξολογίες στο Θεό, αλλά και ο παύλειος λόγος : «δι’ υπομονής τρέχωμεν τον προκείμενον ημίν αγώνα, αφορώντες εις τον της πίστεως αρχηγόν και τελειωτήν Ιησούν»8.
Δε θα ξεχάσω ποτέ εκείνα τα οποία μου κατέθετε τις πρωινές ώρες και επί καθημερινής βάσεως, ούτε τα δάκρυα τα οποία έτρεχαν από τα μάτια του, ούτε ακόμη και τους λόγους συγχωρήσεως για εκείνους που εκούσια ή ακούσια τον σταύρωναν καθημερινά. Θα μπορούσε να επαναλάβει με τον αγαπημένο του Απόστολο Παύλο: «εγώ τα στίγματα του Κυρίου Ιησού εν τω σώματί μου βαστάζω»9.
Με ορθόδοξο εκκλησιαστικό φρόνημα ήταν πλήρης και ο τρόπος ζωής του Γέροντος Αγαθονίκου. Μέσα στη ζωή της Εκκλησίας, για τη δόξα της Εκκλησίας και για τη σωτηρία του ποιμνίου του.
«Ζώντας κανείς μέσα στην Εκκλησία», έλεγε χαρακτηριστικά, «έχει κοινωνία με το Χριστό και τους Αγίους. Δεν έχει δικό του φρόνημα, αλλά το φρόνημα του Χριστού που είναι και φρόνημα των Αγίων.
Δεν έχει δική του διδασκαλία, αλλά η διδασκαλία του είναι διδασκαλία του Χριστού και των Αγίων. Είναι επόμενος του Χριστού, επόμενος των Αγίων, επόμενος των Αγίων Πατέρων, οι οποίοι είχαν αποκτήσει αυτήν την εμπειρία της θεώσεως».
Γι’ αυτό ένας τέτοιος άνθρωπος με αυτόν τον τρόπο ζωής, δε στοχάζεται αλλά παρουσιάζει μόνο τη διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας.
Τώρα, ο Γέροντας Αγαθόνικος δεν ομιλεί. Συντροφιά με την καρδιακή προσευχή και με την παρουσία των Αγγέλων και των προσφιλών του Αγίων, προσμένει την είσοδό του στη Βασιλεία των Ουρανών.
Δε θα παρευρίσκεται στις εόρτιες Ιερές Ακολουθίες επ’ ευκαιρία της μνήμης της πολιούχου της Μητροπόλεως Αγίας Αικατερίνης, νοερά όμως θα μας λέγει και σήμερα: «Ευλογημένοι μου αδελφοί, η Μάρτυρά μας Αικατερίνα, είναι η δόξα μας, η τιμή μας, το καμάρι μας, η παρηγοριά μας, η πρεσβευτής προς τον Κύριό μας, το ιερό και μεγάλο πρότυπό μας. Η ζωή της είναι φωτεινός σηματοδότης στη δική μας πορεία μέσα στη σύγχρονη κοινωνία. Από τα βάθη της ψυχής μου εύχομαι τα έτη όλων σας να είναι ευλογημένα και πολλά, με τις πρεσβείες της Αγίας Αικατερίνης και πάντων των Αγίων»10.
Πολυσέβαστέ μου Γέροντα, ζητώ και πάλι τις ευχές σου και σε ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου για όσα με απλοχεριά μού προσέφερες και κυρίως, για τον ορθόδοξο τρόπο ζωής τον οποίο με δίδαξες μέσα από το πνεύμα της ελευθερίας και της ευγένιας που σε χαρακτήριζε.
1. Εβρ. 13,7
2. Μεγάλου Βασιλείου, «Περί προσευχής, Λόγος Θ’», PG 32,1241
3. Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Ομιλία ΙΓ’ στην προς Ρωμαίους επιστολή», PG 60,516
4. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου Βλάχου, «Εκκλησία και εκκλησιαστικό φρόνημα», έκδ. Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου, 1990, σελ. 143
5. Α’ Κορ. 14,40
6. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου Βλάχου, ο.π., σελ. 144
7. πρβλ. Φιλ. 3,14
8. Εβρ. 12,1-2
9. Γαλ. 6,17
10. Προσφώνηση Μητροπολίτου πρώην Κίτρους και Κατερίνης Αγαθονίκου επί τη εορτή της Αγίας Αικατερίνης, Κατερίνη 1993
2. Μεγάλου Βασιλείου, «Περί προσευχής, Λόγος Θ’», PG 32,1241
3. Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Ομιλία ΙΓ’ στην προς Ρωμαίους επιστολή», PG 60,516
4. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου Βλάχου, «Εκκλησία και εκκλησιαστικό φρόνημα», έκδ. Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου, 1990, σελ. 143
5. Α’ Κορ. 14,40
6. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου Βλάχου, ο.π., σελ. 144
7. πρβλ. Φιλ. 3,14
8. Εβρ. 12,1-2
9. Γαλ. 6,17
10. Προσφώνηση Μητροπολίτου πρώην Κίτρους και Κατερίνης Αγαθονίκου επί τη εορτή της Αγίας Αικατερίνης, Κατερίνη 1993