Ντυμένοι στα ...
μαύρα κάθισαν αντικριστά, γόνατο με γόνατο, μέσα στο αεροσκάφος C-130 της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας που τους περίμενε χθες στη Λάρνακα. Οι περισσότεροι γνωρίστηκαν μεταξύ τους σε αυτό το ταξίδι. Τους συνέδεαν παρόμοιες ιστορίες πόνου και προσμονής. Δίπλα τους μέσα σε 16 λειψανοθήκες, καλυμμένες με την ελληνική και κυπριακή σημαία, βρίσκονταν τα αδέρφια τους.
Πάνω σε κάθε ξύλινο κουτί είχαν τοποθετηθεί οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες νεαρών καταδρομέων. Ολοι τους επέβαιναν στο αεροσκάφος της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας Νοράτλας «Νίκη 4» που καταρρίφθηκε τον Ιούλιο του 1974 στη Λευκωσία δεχόμενο φίλια πυρά. Το αεροσκάφος και οι σοροί που είχαν εγκλωβιστεί σε αυτό θάφτηκαν πρόχειρα με τα πυρομαχικά τους και τα προσωπικά τους αντικείμενα στον λόφο της Μακεδονίτισσας με χώμα και με μπάζα. Λίγα χρόνια αργότερα, αρκετές από τις οικογένειες των πεσόντων παρέλαβαν οστά άλλων στρατιωτικών και τα θρήνησαν σαν δικά τους.
Χθες, η Κύπρος διόρθωσε αυτό το λάθος. Επειτα από πολύμηνες εργασίες, ανασκαφές και ταυτοποιήσεις DNA, βρέθηκαν τα λείψανα των πεσόντων και χθες παραδόθηκαν στους συγγενείς τους. Η «Κ» τους ακολούθησε στο τελευταίο ταξίδι.
«Είναι κρίμα που δεν ζουν οι γονείς μας για να δουν αυτή την ημέρα», μας λέει ο Βασίλειος Μανιάς, αντιστράτηγος ε.α. «Ολοι εδώ, όσοι τους συνοδεύουμε είμαστε αδέρφια. Πέρασαν πολλά χρόνια». Ο αδελφός του, Αιμίλιος, ήταν μόλις 20 ετών όταν σκοτώθηκε στην κατάρριψη του «Νίκη 4». «Δεν ξεχάσαμε ποτέ. Και δεν ξεχνάει ποτέ ο πατέρας και η μάνα, όσα χρόνια και αν περάσουν είναι σαν χθες. Βαρύς ο πόνος. Το μαύρο το πουκάμισο δεν το ’βγαλε ο πατέρας μου ποτέ», λέει ο Μανώλης Δαλαμάγκας. Δύο φορές έχει ταξιδέψει εκτός Ελλάδος: μία το 1979 όταν έλαβε λάθος οστά και μία τώρα. Κάθεται στην τελευταία θέση, πλάι στις λειψανοθήκες. Σε μία από αυτές βρίσκεται η φωτογραφία του αδερφού του, Ηλία. Δεν περίμενε ότι θα έφθανε κάποτε η στιγμή να τον συνοδεύσει.
Το χρονικό
Μαζί με άλλα 15 αεροσκάφη τύπου Νοράτλας το «Νίκη 4» είχε απογειωθεί από τη Σούδα τη νύχτα της 21ης Ιουλίου 1974. Πετώντας χαμηλά και με σβηστά φώτα, ξημερώματα της επομένης, τα αεροσκάφη δέχτηκαν φίλια πυρά στη Λευκωσία, καθώς εξελήφθησαν για τουρκικά. Το «Νίκη 4» ήταν το μοναδικό που καταρρίφθηκε. Τέσσερις αεροπόροι και 27 καταδρομείς σκοτώθηκαν, ενώ μόνο ένας, ο Θανάσης Ζαφειρίου, διασώθηκε τότε πηδώντας από τη φλεγόμενη άτρακτο. Οι 16 πεσόντες περισυνελέγησαν από την περιοχή και ετάφησαν άναρχα στο κοιμητήριο της Λακατάμιας. Μία από τις σορούς επέστρεψε στην Ελλάδα, χθες, μαζί με τις υπόλοιπες 15 που είχαν παγιδευτεί μέσα στο αεροσκάφος στο σημείο της συντριβής.
Χθες επαναπατρίστηκαν ο επισμηνίας Ηλίας Ανθιμος, οι στρατιώτες Ανδρέας Αναστασόπουλος, Κοσμάς Γιαννακάκης, Στέφανος Γιαννάκος, Ηλίας Δαλαμάγκας, Αντώνιος Ζησιμόπουλος, Χρήστος Λιγδής, Σπυρίδων Μανιάτης, Αιμίλιος Μονιάς, Γεώργιος Νάκος, Στυλιανός Πρινιανάκης, Νικόλαος Σκιαδαρέσης, Ευάγγελος Τσάκωνας, Σωτήριος Τζούρας, Χρήστος Χατζόπουλος και ο δεκανέας Αθανάσιος Χριστόπουλος. Απομένει η ταυτοποίηση άλλων τριών πεσόντων του «Νίκη 4».
Στο σημείο της συντριβής χτίστηκε αργότερα ο Τύμβος της Μακεδονίτισσας με τάφους πεσόντων και κενοτάφια αγνοουμένων της τουρκικής εισβολής. Για τις ανάγκες των ανασκαφών το μνημείο ξηλώθηκε και αποκαταστάθηκε μετά την εύρεση των λειψάνων. Εκεί πραγματοποιήθηκε χθες η επίσημη τελετή παράδοσης.
«Εκείνες τις γεμάτες φωτιά και αίμα ημέρες του 1974, οι Κύπριοι είχαμε μία ελπίδα: Να φανεί από τον ορίζοντα η ελληνική βοήθεια. Είναι για αυτό που μας πληγώνει τόσο βαθιά εκείνο το λάθος. Για εκείνη τη μοιραία στιγμή που μέσα στο χάος, φίλια πυρά κτύπησαν τα ελληνικά Νοράτλας», είπε ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης και ζήτησε συγγνώμη από τους συγγενείς για τα λάθη που «έξυσαν ανοικτές πληγές». Ο υπουργός Εθνικής Αμυνας της Ελλάδας Πάνος Καμμένος δήλωσε ότι οι πεσόντες του Νοράτλας «έδωσαν την ύστατη ρανίδα του αίματός τους και την τελευταία τους πνοή για μία και μόνο ιδέα, τον Ελληνισμό» και ακολούθησε τους συγγενείς μαζί με τον υφυπουργό Εξωτερικών Γιάννη Αμανατίδη στο ταξίδι από τη Λευκωσία στην Ελλάδα.
Επειτα από πτήση δύο ωρών, συνοδεία δύο μαχητικών Mirage 2000, το C-130 προσγειώθηκε στην αεροπορική βάση Δεκελείας στο Τατόι. Μέσα στο πλήθος που βρέθηκε εκεί για την τελετή υπήρχαν και άλλοι συγγενείς πεσόντων που δεν είχαν κατορθώσει να βρεθούν στην Κύπρο. Το ταξίδι των λειψάνων και των συγγενών, όμως, δεν τελείωσε. Από σήμερα και τις επόμενες ημέρες θα τελεστούν κηδείες σε κάθε άκρη της Ελλάδας, από τα Χανιά και την Ελασσόνα μέχρι το Διδυμότειχο. Τότε θα έχει κλείσει ο κύκλος.
Πάνω σε κάθε ξύλινο κουτί είχαν τοποθετηθεί οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες νεαρών καταδρομέων. Ολοι τους επέβαιναν στο αεροσκάφος της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας Νοράτλας «Νίκη 4» που καταρρίφθηκε τον Ιούλιο του 1974 στη Λευκωσία δεχόμενο φίλια πυρά. Το αεροσκάφος και οι σοροί που είχαν εγκλωβιστεί σε αυτό θάφτηκαν πρόχειρα με τα πυρομαχικά τους και τα προσωπικά τους αντικείμενα στον λόφο της Μακεδονίτισσας με χώμα και με μπάζα. Λίγα χρόνια αργότερα, αρκετές από τις οικογένειες των πεσόντων παρέλαβαν οστά άλλων στρατιωτικών και τα θρήνησαν σαν δικά τους.
Χθες, η Κύπρος διόρθωσε αυτό το λάθος. Επειτα από πολύμηνες εργασίες, ανασκαφές και ταυτοποιήσεις DNA, βρέθηκαν τα λείψανα των πεσόντων και χθες παραδόθηκαν στους συγγενείς τους. Η «Κ» τους ακολούθησε στο τελευταίο ταξίδι.
«Είναι κρίμα που δεν ζουν οι γονείς μας για να δουν αυτή την ημέρα», μας λέει ο Βασίλειος Μανιάς, αντιστράτηγος ε.α. «Ολοι εδώ, όσοι τους συνοδεύουμε είμαστε αδέρφια. Πέρασαν πολλά χρόνια». Ο αδελφός του, Αιμίλιος, ήταν μόλις 20 ετών όταν σκοτώθηκε στην κατάρριψη του «Νίκη 4». «Δεν ξεχάσαμε ποτέ. Και δεν ξεχνάει ποτέ ο πατέρας και η μάνα, όσα χρόνια και αν περάσουν είναι σαν χθες. Βαρύς ο πόνος. Το μαύρο το πουκάμισο δεν το ’βγαλε ο πατέρας μου ποτέ», λέει ο Μανώλης Δαλαμάγκας. Δύο φορές έχει ταξιδέψει εκτός Ελλάδος: μία το 1979 όταν έλαβε λάθος οστά και μία τώρα. Κάθεται στην τελευταία θέση, πλάι στις λειψανοθήκες. Σε μία από αυτές βρίσκεται η φωτογραφία του αδερφού του, Ηλία. Δεν περίμενε ότι θα έφθανε κάποτε η στιγμή να τον συνοδεύσει.
Το χρονικό
Μαζί με άλλα 15 αεροσκάφη τύπου Νοράτλας το «Νίκη 4» είχε απογειωθεί από τη Σούδα τη νύχτα της 21ης Ιουλίου 1974. Πετώντας χαμηλά και με σβηστά φώτα, ξημερώματα της επομένης, τα αεροσκάφη δέχτηκαν φίλια πυρά στη Λευκωσία, καθώς εξελήφθησαν για τουρκικά. Το «Νίκη 4» ήταν το μοναδικό που καταρρίφθηκε. Τέσσερις αεροπόροι και 27 καταδρομείς σκοτώθηκαν, ενώ μόνο ένας, ο Θανάσης Ζαφειρίου, διασώθηκε τότε πηδώντας από τη φλεγόμενη άτρακτο. Οι 16 πεσόντες περισυνελέγησαν από την περιοχή και ετάφησαν άναρχα στο κοιμητήριο της Λακατάμιας. Μία από τις σορούς επέστρεψε στην Ελλάδα, χθες, μαζί με τις υπόλοιπες 15 που είχαν παγιδευτεί μέσα στο αεροσκάφος στο σημείο της συντριβής.
Χθες επαναπατρίστηκαν ο επισμηνίας Ηλίας Ανθιμος, οι στρατιώτες Ανδρέας Αναστασόπουλος, Κοσμάς Γιαννακάκης, Στέφανος Γιαννάκος, Ηλίας Δαλαμάγκας, Αντώνιος Ζησιμόπουλος, Χρήστος Λιγδής, Σπυρίδων Μανιάτης, Αιμίλιος Μονιάς, Γεώργιος Νάκος, Στυλιανός Πρινιανάκης, Νικόλαος Σκιαδαρέσης, Ευάγγελος Τσάκωνας, Σωτήριος Τζούρας, Χρήστος Χατζόπουλος και ο δεκανέας Αθανάσιος Χριστόπουλος. Απομένει η ταυτοποίηση άλλων τριών πεσόντων του «Νίκη 4».
Στο σημείο της συντριβής χτίστηκε αργότερα ο Τύμβος της Μακεδονίτισσας με τάφους πεσόντων και κενοτάφια αγνοουμένων της τουρκικής εισβολής. Για τις ανάγκες των ανασκαφών το μνημείο ξηλώθηκε και αποκαταστάθηκε μετά την εύρεση των λειψάνων. Εκεί πραγματοποιήθηκε χθες η επίσημη τελετή παράδοσης.
«Εκείνες τις γεμάτες φωτιά και αίμα ημέρες του 1974, οι Κύπριοι είχαμε μία ελπίδα: Να φανεί από τον ορίζοντα η ελληνική βοήθεια. Είναι για αυτό που μας πληγώνει τόσο βαθιά εκείνο το λάθος. Για εκείνη τη μοιραία στιγμή που μέσα στο χάος, φίλια πυρά κτύπησαν τα ελληνικά Νοράτλας», είπε ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης και ζήτησε συγγνώμη από τους συγγενείς για τα λάθη που «έξυσαν ανοικτές πληγές». Ο υπουργός Εθνικής Αμυνας της Ελλάδας Πάνος Καμμένος δήλωσε ότι οι πεσόντες του Νοράτλας «έδωσαν την ύστατη ρανίδα του αίματός τους και την τελευταία τους πνοή για μία και μόνο ιδέα, τον Ελληνισμό» και ακολούθησε τους συγγενείς μαζί με τον υφυπουργό Εξωτερικών Γιάννη Αμανατίδη στο ταξίδι από τη Λευκωσία στην Ελλάδα.
Επειτα από πτήση δύο ωρών, συνοδεία δύο μαχητικών Mirage 2000, το C-130 προσγειώθηκε στην αεροπορική βάση Δεκελείας στο Τατόι. Μέσα στο πλήθος που βρέθηκε εκεί για την τελετή υπήρχαν και άλλοι συγγενείς πεσόντων που δεν είχαν κατορθώσει να βρεθούν στην Κύπρο. Το ταξίδι των λειψάνων και των συγγενών, όμως, δεν τελείωσε. Από σήμερα και τις επόμενες ημέρες θα τελεστούν κηδείες σε κάθε άκρη της Ελλάδας, από τα Χανιά και την Ελασσόνα μέχρι το Διδυμότειχο. Τότε θα έχει κλείσει ο κύκλος.
* Αναλυτικό ρεπορτάζ της «Κ» από την Κύπρο για τις έρευνες του Νοράτλας την Κυριακή 9/10.