Με διαφορετική αφετηρία για την ...
κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και διαφορετική συνταγή για την αντιμετώπιση του προβλήματος του ελληνικού χρέους προσέρχονται Ευρωζώνη και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) στο Eurogroup της Τρίτης. Και στα δύο θέματα οι διαφορές είναι χαοτικές μεταξύ των δύο πλευρών και όλοι πλέον περιμένουν με αγωνία να δουν τη λύση που θα δώσει –αν τα καταφέρει– αυτή τη φορά η Ευρώπη.
Η φιλοσοφία της Ευρωζώνης γύρω από το θέμα του ελληνικού χρέους είναι να ληφθούν μέτρα τα οποία δεν θα θίξουν καμία από τις εμπλεκόμενες πλευρές (χώρες της Ευρωζώνης, Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) και ταυτόχρονα θα παρέχουν μία ελαφρά στήριξη – κυρίως πολιτικής φύσεως– στην Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, το ΔΝΤ έχει μία περισσότερο «ευθεία» προσέγγιση, η οποία στηρίζεται περισσότερο «στα νούμερα» και στο κατά πόσο βγαίνουν. Ετσι, αγνοώντας τον πολιτικό παράγοντα προτείνει την υιοθέτηση ισχυρών παρεμβάσεων που θα έχουν ουσιαστικό αντίκτυπο στην πορεία του ελληνικού χρέους έως το 2060.
Διαφορά στις προβλέψεις
Οι διαφορές Ευρωζώνης και ΔΝΤ ξεκινούν από τις προβλέψεις για την ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωζώνης, το χρέος θα υποχωρήσει 104,9% του ΑΕΠ το 2060, ενώ με βάση τις εκτιμήσεις του Ταμείου θα εκτοξευθεί στο 293,8% του ΑΕΠ το 2060. Η βασική τους διαφορά είναι στην εκτίμηση για την πορεία του πρωτογενούς πλεονάσματος. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα μπορεί να πετύχει πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ το 2018 και να το διατηρήσει στο ίδιο επίπεδο έως το 2025. Στη συνέχεια εκτιμούν ότι θα υποχωρήσει σταδιακά στο 1,5% του ΑΕΠ έως το 2060. Το ΔΝΤ υποστηρίζει ότι το 2018 το πλεόνασμα θα είναι 1,5% του ΑΕΠ και στην καλύτερη περίπτωση θα παραμείνει το ίδιο έως το 2060.
Είναι σαφές ότι από το ύψος της πρόβλεψης για το χρέος το 2060 που έχει η κάθε πλευρά καθορίζονται και τα μέτρα που προτείνουν για την ελάφρυνσή του. Η Ευρωζώνη θεωρεί ότι με μικρές παρεμβάσεις που δεν θα έχουν πολιτικό κόστος για τις κυβερνήσεις μελών της, θα μπορέσει το ελληνικό χρέος να υποχωρήσει από το 104,9% του ΑΕΠ το 2060 στο 73,6% του ΑΕΠ. Το Ταμείο προτείνει τη λήψη «γενναίων» μέτρων που θα μπορέσουν να ρίξουν το δημόσιο χρέος της Ελλάδας από το 293,8% του ΑΕΠ το 2060 στο 106,1% του ΑΕΠ.
Σε γενικές γραμμές, το είδος των παρεμβάσεων που προτείνουν και οι δύο πλευρές είναι παρόμοιο. Αφορούν το χρόνο αποπληρωμής των ευρωπαϊκών δανείων και το διάστημα της περιόδου χάριτος στις καταβολές τόκων και κεφαλαίου που έχει η Ελλάδα. Ωστόσο, το ΔΝΤ θεωρεί επιβεβλημένη και τη μείωση και σταθεροποίηση των επιτοκίων δανεισμού της Ελλάδας από την Ευρώπη, ενώ στην Ευρωζώνη δεν θέλουν ούτε να ακούν τέτοια σενάρια.
Επίσης, οι προτάσεις του ΔΝΤ είναι πολύ πιο συγκεκριμένες και σαφείς από εκείνες της Ευρώπης, ενώ αφορούν σε όλα τα δάνεια που έχει διαθέσει η Ευρωζώνη στην Ελλάδα (διμερή δάνεια ή GLF, EFSF και ESM). Αντιθέτως, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί προτείνουν παρεμβάσεις μόνο στα δάνεια που έχει διαθέσει ο EFSF και δεν αποκλείουν ένα πρόγραμμα επαναγορών, το οποίο δεν υπάρχει ως σενάριο στην ανάλυση του ΔΝΤ.
Οι δύο προτάσεις
Προχωρώντας σε ένα «κρας τεστ» των δύο προτάσεων που είδαν το φως της δημοσιότητας λίγες ημέρες πριν από την κρίσιμη συνεδρίαση του Eurogroup την ερχόμενη Τρίτη, προκύπτουν οι εξής διαφορές:
• Περίοδος χάριτος: Η Ευρωζώνη δεν έχει προς το παρόν κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο για παράταση της περιόδου χάριτος που έχει ήδη η Ελλάδα στην καταβολή τόκων και κεφαλαίου. Ωστόσο, δεν το έχει αποκλείσει ως ενδεχόμενο. Αντιθέτως, το ΔΝΤ έχει συγκεκριμένες προτάσεις. Υποστηρίζει ότι θα πρέπει η περίοδος χάριτος για την πληρωμή τόκων και κεφαλαίου όλων των δανείων να επεκταθεί τουλάχιστον έως το 2040 και συγκεκριμένα:
• Επέκταση της περιόδου χάριτος για την καταβολή κεφαλαίου για τα δάνεια του EFSF κατά 17 χρόνια, για τα δάνεια του ESM κατά 6 χρόνια και για τα GLF δάνεια κατά 20 χρόνια.
• Επέκταση της περιόδου χάριτος για την καταβολή τόκων για τα EFSF δάνεια κατά 17 έτη και κατά 24 έτη για τα GLF δάνεια, τα δάνεια του ESM και τα δάνεια του EFSF που είναι συνδεδεμένα με το PSI.
• Επιμήκυνση περιόδου αποπληρωμής των δανείων: Η Ευρωζώνη προτείνει την επιμήκυνση της μέσης διάρκειας αποπληρωμής των δανείων του EFSF κατά 5 έτη. Επίσης, προωθεί και την επιβολή πλαφόν στις αποπληρωμές προς το ESFF στο 1% του ΑΕΠ μέχρι το 2050.
Το ΔΝΤ προτείνει την επιμήκυνση κατά 40 έτη της αποπληρωμής των GLF δανείων (έως το 2080), κατά 24 χρόνια των EFSF δανείων και κατά 20 χρόνια των ESM δανείων.
• Επιτόκια δανεισμού: Η Ευρωζώνη προτείνει μία γενική προσαρμογή της στρατηγικής χρηματοδότησης του EFSF/ESM, μέσω και της μεθόδου ανταλλαγής επιτοκίων (swap), ώστε να επιτευχθεί κάποια σταθεροποίησή τους, αλλά όχι στα σημερινά χαμηλά επίπεδα. Επίσης, εξετάζει την κατάργηση της αυξανόμενης διαφοράς των επιτοκίων που σχετίζονται με τα δάνεια του δεύτερου προγράμματος που χρησιμοποιήθηκαν για την επαναγορά ομολόγων, ενώ οι ευρωπαϊκοί θεσμοί προτείνουν την επιβολή ανώτατου ορίου επιτοκίου στο 2% (οτιδήποτε πάνω από 2% να πρέπει να αποπληρωθεί από το 2050 και μετά).
Από την πλευρά του, το Ταμείο είναι πολύ πιο συγκεκριμένο. Ζητεί το «πάγωμα» των επιτοκίων δανεισμού από τον EFSF και τον ESM στο 1,5% έως το 2045. Για τα GLF δάνεια η Ελλάδα έχει επιτόκιο Euribor συν 0,50% και το ΔΝΤ προτείνει την κατάργηση της επιπλέον επιβάρυνσης του 0,50%. Πάντως, αντιλαμβανόμενο την πολιτική δυσκολία που υπάρχει στις χώρες της Ευρωζώνης αναφορικά με τη σταθεροποίηση των επιτοκίων, το ΔΝΤ αποδέχεται την υλοποίηση των προτάσεών του μέσω διαδικασιών ανταλλαγής επιτοκίων (swap).
• Αλλες δράσεις: Δεδομένου ότι η Ευρωζώνη δεν είναι διατεθειμένη να ακολουθήσει τις «γενναιόδωρες» και «ευθείες» παρεμβάσεις που προτείνει το ΔΝΤ, έχει διαμορφώσει και μία σειρά άλλων μέτρων που θα μπορούσαν να ελαφρύνουν το ελληνικό χρέος. Σε αυτά περιλαμβάνονται η αποπληρωμή των δανείων του ΔΝΤ χρησιμοποιώντας αδιάθετα κεφάλαια από το πρόγραμμα του ESM (εκείνα που προορίζονταν για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών), καθώς και η επαναγορά των GLF δανείων. Επίσης, επεξεργάζεται και την επιστροφή των κερδών του Ευρωσυστήματος επί των ελληνικών ομολόγων (ANFA και SMP) στην Ελλάδα (περίπου 8 δισ. ευρώ έως το 2026). Τέτοιου είδους μέτρα δεν υπάρχουν στην πρόταση του ΔΝΤ, χωρίς ωστόσο να σημαίνει ότι το Ταμείο τα απορρίπτει. Απλώς, θεωρεί ότι θα πρέπει να υλοποιηθούν οι άλλες παρεμβάσεις που περιγράφηκαν παραπάνω για να καταστεί βιώσιμο το ελληνικό χρέος.
Ευρωζώνη και ΔΝΤ συμφωνούν ότι τα μέτρα ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους θα πρέπει να εφαρμόζονται υπό την εκπλήρωση όρων και προϋποθέσεων από την Ελλάδα. Συμφωνούν, δε, ότι θα πρέπει να υπάρχει ένας αυτόματος μηχανισμός που θα συνδέει την εφαρμογή των μέτρων μακροπρόθεσμα (μετά το 2018) με κάποιες παραμέτρους. Η Ευρωζώνη προτείνει τη σύνδεση της ελάφρυνσης του χρέους με τα πλεονάσματα στον προϋπολογισμό σύμφωνα με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς, ενώ το ΔΝΤ με την πορεία του ΑΕΠ. Πάντως, το Ταμείο επισημαίνει την ανάγκη η εφαρμογή των μέτρων να ξεκινήσει άμεσα.