Σε μία εποχή που όλα έχουν...
ειπωθεί και όλα έχουν "παιχτεί" στους μεγάλους ναούς του τζόγου, τις χρηματιστηριακές αγορές, είναι να αναρωτιέται κανείς αν υπάρχει πράγματι περιθώριο για περαιτέρω άνοδο στις μετοχές.
Να δούμε ακόμη υψηλότερα τον Dow Jones και τους άλλους χρηματιστηριακούς δείκτες σε όλο τον πλανήτη; Μακάρι! Πως θα γίνει αυτό; Κάτω από ποιές συνθήκες θα πεισθούν τα εκατομμύρια των επενδυτών να παίξουν το επόμενο στοίχημα; Μήπως ήρθε η ώρα για διακοπές;
Το 2004 είχα γράψει ότι είχε φτάσει η ώρα των πολύτιμων μετάλλων, επειδή ακριβώς ο κόσμος μας έμπαινε στη διάσταση της αστάθειας και της αμφισβήτησης των χάρτινων αξιών. Ύστερα ήρθε η κρίση των ενυπόθηκων δανείων και έτσι αναδείχτηκε η κρίση χρέους στην Ευρώπη.
Δεν μπορώ να ξέρω αν η πρόβλεψη του 2004 ήταν σωστή ή αν τα όσα ακολούθησαν απλά συνέπεσαν για να επιβεβαιώσουν όλους τους προφήτες που ευαγγελιζόντουσαν τη Δευτέρα Παρουσία. Κι η αλήθεια είναι ότι αν προφητεύεις συνεχώς το μεγάλο κραχ, κάποια στιγμή μέσα στη δεκαετία θα επιβεβαιωθείς...
Έπειτα από έξι χρόνια μεγάλων χρηματιστηριακών θριάμβων, όμως, καλό είναι να σκεφτούμε αν ο δρόμος έχει ακόμη ανηφόρα και που μπορούν να φτάσουν οι χρηματιστηριακές αποτιμήσεις. Ας αναρωτηθούμε. Να μην αποφασίσουμε ότι ήρθε το τέλος, καθώς αυτό δεν το γνωρίζουμε.
Υπάρχουν πολλοί που υποστηρίζουν ότι τα κέρδη των εταιρειών δεν δικαιολογούν μία απότομη πτώση.
Ότι η αγορά δεν είναι ακόμη σε τέτοιες αποτιμήσεις που να μας επιτρέπει να πούμε ότι είναι φούσκα. Όλα αυτά μπορεί να είναι σωστά. Μπορεί να αποδειχτεί ότι οι χρηματιστηριακές αγορές έχουν ακόμη αρκετό δρόμο μπροστά τους.
Όσοι θέλουν μπορούν να πιστέψουν σε αυτή την προοπτική. Από την άλλη πλευρά, η "πρόβλεψη" ενός κραχ ή μιας εντυπωσιακής διόρθωσης των τιμών θα έχανε την μαγεία της και την αξία της αν την "αντιμετωπίζαμε" ως απειλή κάθε ημέρα!
Επίσης, τα κραχ, όπως και οι σεισμοί, δεν προβλέπονται. Αυτό που στην πραγματικότητα γίνεται στις αγορές είναι η παράθεση λογικών επιχειρημάτων. Κι αυτά ακόμη χρησιμοποιούνται σαν ενδείξεις. Κι ο καθένας από εκεί και πέρα παίρνει τις αποφάσεις του.
Η κεντρική ιδέα της "αμφισβήτησης" της περαιτέρω ανόδου των χρηματιστηριακών τιμών έχει να κάνει με την εντυπωσιακή άνοδο που έχει σημειωθεί στις αγορές επί σειρά ετών! Αν δεν υπάρξει διόρθωση, τότε η ιδέα να επενδύσει κανείς σε κάτι που ήδη θεωρεί ακριβό παύει να είναι ελκυστική. Αν δεν το θεωρεί ακριβό συνεχίζει το δρόμο του σαν να μην συμβαίνει κάτι...
Στο τέλος και οι έννοιες του φθηνού και του ακριβού είναι αρκετά σχετικές. Κάποιος μπορεί να δεχτεί ότι οι χρηματιστηριακές αγορές μπορεί να συνεχίσουν να ανεβαίνουν άλλα έξι χρόνια. Αν δικαιωθεί οι σημερινές χρηματιστηριακές αποτιμήσεις θα αποδειχτούν φθηνές. Αν έρθει η διόρθωση, αυτή θα μεταφραστεί ως μία φυσιολογική εξέλιξη της υπερβολικής αποτίμησης των τιμών στο ταμπλό.
Η αλήθεια είναι ότι η κερδοσκοπία πάντα βρίσκει τρόπους να κάνει τη ζωή μας στις αγορές συναρπαστική.
Σήμερα ο φόβος του κραχ δεν υπάρχει τόσο έντονος κι ας έχει μεσολαβήσει ένα ράλι στην μητρόπολη του καπιταλισμού.
Μήπως αυτό από μόνο του θα ήταν ένα σημάδι που θα έπρεπε να μας κάνει να προβληματιστούμε για την συνέχεια; Κατά την γνώμη μου, ναι. Αλλά κι αυτό μοιάζει σαν να ψάχνω επιχειρήματα για να στηρίξω μία αρχική ιδέα: Ότι οι αγορές θα πρέπει να διορθώσουν. Κι αν δεν το κάνουν, πολύ απλά δεν θα τις ακολουθήσω.
Ίσως αυτό να είναι αρκετό και κάθε προσπάθεια να το "φορτώσω" με επιχειρήματα και στολίδια να το αποδυναμώνει. Δεν διεκδικώ την παγκόσμια αλήθεια. Αλλά μία διέξοδο στον λαβύρινθο του κόσμου των επενδύσεων.
Ποιός είπε ότι όλοι μας θα βγούμε ζωντανοί από αυτόν τον λαβύρινθο; Μπορεί εγώ να είμαι το αμέσως επόμενο θύμα κι εκείνος που θα πιστέψει στις 20.000 μονάδες του Dow Jones να είναι ο επόμενος θριαμβευτής στην αρένα των ψευδαισθήσεών μας...