Κυπριακού Ελληνισμού για Ένωση με την μητέρα πατρίδα.
Το Σχέδιο Άτσεσον, που προτάθηκε το 1964 από τον Αμερικανό υφυπουργό Εξωτερικών Τζορτζ Μπολ, θεωρείται από πολλούς ιστορικούς και αναλυτές ως μία από τις μεγάλες χαμένες ευκαιρίες της Ελλάδας και της Κύπρου για την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος.
Πλαίσιο και Περιεχόμενο του Σχεδίου
Πρόταση για Ένωση και Διχοτόμηση: Το σχέδιο προέβλεπε την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, με αντάλλαγμα την παραχώρηση μιας στρατιωτικής βάσης στην Τουρκία και την ενσωμάτωση του βόρειου τμήματος του νησιού στην Τουρκία.
Αυτονομία Τουρκοκυπρίων: Προέβλεπε επίσης την παροχή αυτονομίας στους Τουρκοκύπριους σε συγκεκριμένες περιοχές.
Στρατιωτικές Εγγυήσεις: Οι Ηνωμένες Πολιτείες προσφέρθηκαν να εγγυηθούν την ασφάλεια της διευθέτησης και να υποστηρίξουν την οικονομική ανάπτυξη της Κύπρου.
Λόγοι που δεν Εφαρμόστηκε το Σχέδιο:
Αντιδράσεις των Κύπριων και Ελλήνων Ηγετών: Ο τότε πρόεδρος της Κύπρου, Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, και ο Έλληνας πρωθυπουργός, Γεώργιος Παπανδρέου, εξέφρασαν επιφυλάξεις και αντιρρήσεις στο σχέδιο, καθώς θεώρησαν ότι δεν εξυπηρετούσε πλήρως τα συμφέροντα των Ελλήνων Κυπρίων και την εθνική κυριαρχία της Κύπρου.
Αντιδράσεις των Τουρκοκυπρίων και της Τουρκίας:
Η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι θεώρησαν ότι το σχέδιο δεν προστάτευε επαρκώς τα δικαιώματά τους και δεν εγγυόταν την ασφάλειά τους στο βαθμό που επιθυμούσαν.
Πολιτικές και Διπλωματικές Πιέσεις:
Η περίοδος αυτή χαρακτηριζόταν από έντονες πολιτικές και διπλωματικές πιέσεις από διάφορες πλευρές, καθώς και από τον Ψυχρό Πόλεμο, που περιέπλεκε τις σχέσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και των χωρών της περιοχής.
Γιατί Θεωρείται Χαμένη Ευκαιρία ;
Μακροχρόνια Αστάθεια: Η μη εφαρμογή του σχεδίου οδήγησε σε μακροχρόνια αστάθεια και συγκρούσεις στην Κύπρο, κορυφώθηκε με την τουρκική εισβολή το 1974 και την συνεχιζόμενη διχοτόμηση του νησιού.
Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα: Το σχέδιο θα είχε οδηγήσει στην επίσημη ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, κάτι που ήταν το κύριο αίτημα της ελληνοκυπριακής πλευράς εκείνη την εποχή.
Το ευνοϊκότερο σχέδιο όλων όσων ακολούθησαν: Είναι το μοναδικό σχέδιο που προέβλεπε την οριστική ένωση της Μεγαλονήσου με την μητέρα Ελλάδα.
Ότι προτάθηκε έπειτα και την εισβολή και κατοχή του 1974 ήταν με δυσμενέστερους όρους και σίγουρα δεν προέβλεπαν την πολυπόθητη "Ένωση".
Η ιστορία, φυσικά, δεν μπορεί να αναθεωρηθεί, αλλά είναι ενδιαφέρον να σκεφτούμε τα πιθανά σενάρια και τις επιπτώσεις τους.
Ουσιαστικά, αν το σχέδιο είχε εφαρμοστεί, η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα θα ήταν γεγονός, αλλά με σημαντικούς όρους και προϋποθέσεις που θα είχαν διαμορφώσει διαφορετικά την πολιτική και γεωστρατηγική κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο.
Θεωρείται πως τόσο ο Γεώργιος Παπανδρέου όσο και ο Μακάριος, ο καθένας για τους δικούς του μικροπολιτικούς και προσωπικούς λόγους, "κλωτσησαν" μια ιστορική ευκαιρία.
* Δυο παρατηρήσεις:
α. Το δεύτερο Σχέδιο Άτσεσον το όποιο ήταν και το τελικό προέβλεπε εκμίσθωση στρατιωτικής βάσης -ίση περίπου με το 4,5%- στην Τουρκία για 50 χρόνια και όχι παραχώρηση εδάφους όπως το πρώτο
β. Ο Παπανδρέου το απέρριψε στο τέλος όταν δεν μπόρεσε να παρακάμψει τον Μακάριο.