Του Χρήστου Γκουγκουρέλα *
Από τους πρώτους νόμους που ...
ψηφίστηκαν από τούτη την Κυβέρνηση ήταν ο νόμος για το επιτελικό κράτος (Ν. 4622/2019).
O νόμος αυτός ήταν απόλυτα κομβικός, γιατί αποτύπωνε τις ήδη διακεκηρυγμένες προθέσεις και την γενικότερη πολιτική φιλοσοφία της νέας Κυβέρνησης ως προς το Κράτος και τον επιδιωκόμενο μετασχηματισμό του.
Χαρακτηριστικά, στην αιτιολογική έκθεση του νόμου αυτού γραφόταν ότι ‘‘για πρώτη φορά στην Ελλάδα συγκροτείται ένα σύγχρονο εγχειρίδιο διακυβέρνησης που στηρίζεται στην διάκριση των οργάνων του κράτους και στην τυποποίηση των διαδικασιών του δημοσίου.
Ειδικότερα: Διακρίνεται έμπρακτα η Κυβέρνηση από τη Διοίκηση… Εξασφαλίζονται εχέγγυα διαφάνειας και ακεραιότητας στην κρατική λειτουργία’’.
Στην παραπάνω αιτιολογική έκθεση διαπιστώνονταν επίσης τα εξής: ‘‘Εκ του αποτελέσματος διαφαίνεται ξεκάθαρα η διαρθρωτική αναποτελεσματικότητα του Διοικητικού Συστήματος.
Αυτό δεν μπορεί παρά να οφείλεται στο ότι η ανορθολογικότητα εκ των πολιτικών επιλογών των τελευταίων ετών οδήγησε στην ανάδυση νέων μορφών λειτουργικής εσωστρέφειας, στην εκ νέου κομματικοποίηση της διοίκησης, στην επανεμφάνιση πελατειακών σχέσεων και στην εκ νέου αύξηση του μεγέθους του δημοσίου τομέα.’’
Η πρόθεση, συνεπώς, της νέας Κυβέρνησης να αποκομματικοποιήσει τη Διοίκηση και να εξασφαλίσει, και δη με νόμο, τη διαφάνεια και ακεραιότητα στην κρατική λειτουργία, ήταν ρητή και πασιφανής.
Γι’ αυτό ακριβώς, αν έχουν πραγματιστική βάση τα όσα αναφέρει ο φίλος και συνεργάτης, Ηλίας Χρυσικός, στο άρθρο του ‘‘Το Μητρώο Στελεχών της ΝΔ, η Αξιοκρατία και τα (όχι πράσινα αλλά) μπλε άλογα’’, αν δηλαδή όντως ‘‘τοπικοί κομματικοί προύχοντες’’, ως ad hoc ‘‘μεσολαβητές’’, προσπάθησαν να ‘‘κανονίσουν’’, ή έστω τους ζητήθηκε να συνδράμουν, στον διορισμό νέου Διοικητή τοπικού ΝΠΔΔ, είτε ‘‘προωθώντας’’ συγκεκριμένους ο καθένας τους ‘‘ανθρώπους του κόμματος’’, είτε ‘‘αποτρέποντας’’ ‘‘ανεπιθύμητες στο κόμμα υποψηφιότητες’’, το πλήγμα για την Κυβέρνηση είναι σοβαρό.
Και τούτο γιατί το αδιάβλητο των διαδικασιών συνιστά την πιο στέρεα και αποτελεσματική θεσμική εγγύηση για την κατοχύρωση, για την πρακτική εφαρμογή της αξιοκρατίας.
Η ‘‘μεσολάβηση’’ (αν έγινε) ‘‘τοπικών προυχόντων’’, ‘‘διαβάλλει’’ τις διαδικασίες και καταργεί την αξιοκρατία.
Ασχέτως, λοιπόν, αν διοριστεί τελικώς στο επίμαχο πόστο ένας ‘‘ικανός’’ και ‘‘άξιος’’, η a priori παράκαμψη των ‘‘διαδικασιών’’ (αν συνετελέσθη) είναι τραυματική και γι’ αυτήν καθ’ αυτήν την έννοια της αξιοκρατίας, αλλά και για την εικόνα της Κυβέρνησης.
Το πρόβλημα σε τούτη την περίπτωση (αν θέλετε το επί χρόνια πρόβλημα τούτης της χώρας στο οποίο αναφέρεται το σχολιαζόμενο άρθρο) το περιγράφει στο βιβλίο του ‘‘Η Λογική της παράνοιας’’ (εκδόσεις Αρμός, 2011) ο σύγχρονος Έλληνας φιλόσοφος Στέλιος Ράμφος.
Στη σελίδα 294 του βιβλίου του, ο φιλόσοφος γράφει: ‘‘Η πολιτική ζωή υποχρεώθηκε να αναλάβει έναν ιδιότυπο ρόλο, τον ρόλο του μεσίτη.
Ενώ δηλαδή οι πολιτικοί πρέπει να προηγούνται και να οδηγούν, κατήντησαν μεσίτες για να δικαιολογήσουν την ύπαρξη τους. Αυτός ο μεσιτικός ρόλος του πολιτικού συστήματος είναι ολέθριος.
Γιατί ακριβώς εκεί έχουν ανοίξει οι στρόφιγγες της διαφθοράς. Οι πελατειακές σχέσεις με τις οποίες επιβιώνει το πολιτικό σύστημα δεν μπορούν να λειτουργήσουν με διαφορετικό τρόπο. Τι έγινε λοιπόν; Αυτή η μεγάλη πόλωση εξουδετέρωσε και διέστρεψε ένα ολόκληρο πολιτικό σύστημα, το οποίο πια αντί να παίζει ρόλο ταγού, παίζει ρόλο μεσολαβητή…’’.
Τη δε λύση στο άνω (εθνικό μας) πρόβλημα προσφέρουν απλόχερα οι Daron Acemoglu και James Robinson στο παγκόσμιο bestseller βιβλίο τους ‘Why nations fail’’ (Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη, Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη, Αθήνα, 2013).
Οι διάσημοι συγγραφείς στην σελίδα 326 του δικού τους βιβλίου γράφουν: ‘‘Η λογική που διέπει τους ενάρετους κύκλους απορρέει από το γεγονός ότι οι ανοιχτοί θεσμοί βασίζονται σε περιορισμούς στην άσκηση της εξουσίας και στον πλουραλιστικό επιμερισμό της πολιτικής ισχύος στην κοινωνία, που κατοχυρώνονται από την κυριαρχία του Νόμου’’.
Είτε, λοιπόν, συνέβησαν, είτε όχι τα όσα έγραψε ο φίλος Ηλίας, είναι πάντως τούτο το καταλληλότερο χρονικό σημείο να τονιστεί, ειδικά απ’ όσους είχαν στηρίξει τον νυν Πρωθυπουργό και… ‘‘εσωκομματικά’’, αλλά και στην προσπάθεια να αναλάβει τη διακυβέρνηση της Χώρας, ότι η κοινωνία θα είναι μαζί του όταν και για όσο θα είναι μεταρρυθμιστής (και δη μεταρρυθμιστής πραγματικός και όχι εντός… εισαγωγικών) και προπαντός όταν στην πράξη θα προσπαθεί να φέρει την αλλαγή της πολιτικής και κοινωνικής κουλτούρας της Χώρας.
Κατερίνη, 4-10-2019
* Ο Χρήστος Γκουγκουρέλας είναι δικηγόρος