Της Νένας Μεϊμάρη
Μετάφραση από τα Αγγλικά: Κωνσταντινίδου Χαρούλα
Εν όψει των επικείμενων εθνικών και δημοτικών εκλογών ...
και όλα όσα αφορούν στο κρίσιμο αυτό ζήτημα, είχα την επιθυμία να διαβάσω και να αναζητήσω περισσότερα για ένα σημαντικό πρόσωπο στο ηγετικό γίγνεσθαι, έναν ισχυρό ηγέτη του σύγχρονου κόσμου που ασχολείται με θέματα ηγεσίας και ψήφων.
Τότε θυμήθηκα ένα συνέδριο που παρακολούθησα χρόνια πριν με θέμα τον Νέλσον Μαντέλα και την πορεία του προς την επίτευξη ελευθερίας στο θέμα της ψηφοφορίας. Προμηθεύτηκα αμέσως ένα αντίτυπο της αυτοβιογραφίας του Long Walk to Freedom (Μακρά Πορεία προς την Ελευθερία) και ένα αντίτυπο του βιβλίου The Prison letters of Nelson Mandela (Γράμματα από τη Φυλακή).
Μία εβδομάδα μετά δεν ήμουν ο ίδιος άνθρωπος. Είναι αδύνατον όταν διαβάσει κανείς τη ζωή του Μαντέλα να παραμείνει ίδιος με πριν σε κάθε τομέα της καθημερινής ζωής του. Οι απόψεις του μας διδάσκουν τον δύσκολο δρόμο με τα υψηλά ιδανικά.
Οι πράξεις του επηρεάζουν τα μύχια της ψυχής μας. Θέλουμε να τον μιμηθούμε, να ακολουθήσουμε το παράδειγμά του. Ελπίζουμε ότι η χώρα μας θα αποκτήσει ηγέτες όπως εκείνος.
Ως μελλοντικοί ψηφοφόροι, έχουμε την ευκαιρία να εξετάσουμε τη ζωή ενός ανθρώπου ο οποίος με απλό τρόπο και με ταπεινοφροσύνη μας δείχνει ποιες προσδοκίες πρέπει να έχουμε από τους ηγέτες μας.
Παράλληλα, ορίζει τις ευθύνες μας και τη θέση μας στη διαδικασία επιλογής των καλύτερων ανθρώπων για να μας κυβερνήσουν. Φαίνεται, επομένως, ότι πρέπει να επιλέξουμε και να πάρουμε τη σωστή απόφαση μεταξύ πολλών υποψηφίων και να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν είναι όλοι ικανοί ή κατάλληλοι για το καθήκον αυτό.
Καθώς στοχαζόμαστε τα λόγια του «Εκείνο που μετράει στη ζωή δεν είναι το απλό γεγονός της ύπαρξής μας. Η διαφορά που κάνουμε στη ζωή των άλλων θα καθορίσει πόσο σημαντική είναι η ζωή που ζούμε», ας δούμε ποιος ήταν ο Νέλσον Μαντέλα.
Γεννήθηκε τη 18η Ιουλίου 1918 και πέθανε την 5η Δεκεμβρίου 2013. Το όνομα που του δόθηκε από τη φυλή του ήταν Rolihlahla που σημαίνει «εκείνος που δημιουργεί μπελάδες», ένας χαρακτηρισμός που θα αποδεικνυόταν προφητικός.
Από τον πατέρα του, αρχηγό της φυλής Xhosa, έμαθε να είναι πεισματάρης και επίμονος, να τηρεί τους νόμους, να αγαπά τη μάθηση, να είναι ευγενικός, να σέβεται όλους τους ανθρώπους, να είναι επαναστατικός με ισχυρό αίσθημα δικαιοσύνης.
Σε ηλικία 5 ετών, ο Μαντέλα έγινε βοσκός φροντίζοντας τα πρόβατα και τα μοσχάρια στα χωράφια. Εκεί έμαθε να είναι αυτάρκης και παρατηρητικός. Έπρεπε να γίνει δημιουργικός με τα παιχνίδια. Από τη μητέρα του έμαθε ότι η ενάρετη συμπεριφορά και η γενναιοδωρία ανταμείβονται με τρόπους που κανείς δεν γνωρίζει.
Φοίτησε σε βρετανικό σχολείο και του δόθηκε το χριστιανικό όνομα Νέλσον Μαντέλα. Μετά το θάνατο του πατέρα του, μεταφέρθηκε σε άλλο βρετανικό σχολείο με νέο κηδεμόνα.
Εκεί έδειξε αυτοπειθαρχία και ήταν καλός μαθητής, παίρνοντας τη θρησκεία πολύ σοβαρά υπόψη. Σ’ εκείνο το μέρος έμαθε ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να εκφράζουν τη γνώμη τους και έχουν ίση αξία ως πολίτες.
«Ως ηγέτης ακολουθούσα πάντοτε αυτή την αρχή και πάντοτε προσπαθούσα να ακούσω όσα είχε να μου πει ο κάθε άνθρωπος». «Ο ηγέτης είναι σαν ένας ποιμένας».
Ο Μαντέλα θαύμαζε τους αφρικανούς πατριώτες και τους σπουδαίους αρχηγούς που επεδείκνυαν ηρωισμό και ταπεινοφροσύνη. Ο ίδιος του εργαζόταν επιμελώς. Όταν εργάστηκε για πρώτη φορά σε ένα δικηγορικό γραφείο, έμαθε από το αφεντικό του, που ήταν Εβραίος, ότι ένας μορφωμένος άντρας δεν γινόταν να υποστεί καταπίεση γιατί μπορούσε να σκεφτεί ο ίδιος για τον εαυτό του.
Τότε ήταν που έπρεπε να περπατήσει 9 χιλιόμετρα για να πάει στη δουλειά του, 9 χιλιόμετρα για να επιστρέψει στο σπίτι και στη συνέχεια να μελετά για το σχολείο δίπλα σε ένα κερί, πολλές φορές πεινασμένος ή με ελάχιστο φαγητό.
Ο κηδεμόνας του τού δίδαξε ότι ένας σπουδαίος ηγέτης κρατά το λαό του ενωμένο και δείχνει σεβασμό σε κάθε άποψη. Ο Μαντέλα πίστευε ότι κάθε άνθρωπος διαλέγει το ρόλο του στη ζωή. Εν τέλει, έπαψε να είναι πλέον παρατηρητής και έγινε συμμέτοχος, ενεργό μέλος προσκείμενος προς την ιδέα και το σκοπό της ελευθερίας.
Απεχθανόταν την έννοια του «απαρτχάιντ» η οποία σημαίνει διαχωρισμός και έγινε μαχητής της ειρήνης λαμβάνοντας μέρος σε πολλαπλές ειρηνικές εκστρατείες απάρνησης του απαρτχάιντ.
Ως ακτιβιστής, έδειξε ότι η συνεργασία μεταξύ διαφορετικών ομάδων ανθρώπων είναι εφικτή ενώ ο ίδιος του δεν έβαζε ποτέ τα συμφέροντά του επάνω από τους άλλους. Έγινε ένας από τους τέσσερις αναπληρωτές προέδρους του ANC (African National Congress – Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο).
Η δικηγορική εταιρεία του “Mandela and Tambo” ήταν το πρώτο ίδρυμα μαύρων στο είδος του και έδωσε την ευκαιρία σε χιλιάδες καταπιεσμένους ανθρώπους να εκφράσουν τις κακουχίες και τα βάσανά τους (προκατάληψη, απώλεια σπιτιών και γης, απώλεια εργασίας και πολλές άλλες παρόμοιες περιπτώσεις).
Ο ίδιος βίωσε την προκατάληψη και ποτέ δεν φοβόταν να ζητήσει συγγνώμη και να αναγνωρίσει την άγνοια του για διάφορα θέματα.
Η τακτική του ήταν πολλές φορές ανορθόδοξη και το μότο του ήταν ποτέ να μην υπόσχεσαι περισσότερα απ’ όσα μπορείς να πραγματοποιήσεις.
Ήταν ταπεινός άνθρωπος, νοιαζόταν για την οικογένειά του και ήταν ενωμένος με τις ρίζες του.
Αγαπούσε την πολιτική και πίστευε ότι καθένας πρέπει να συνεισφέρει με κάποιο τρόπο στην κοινωνία. Θαρραλέος καθώς ήταν, καταδίκασε πολλές φορές το κράτος ότι φερόταν με άδικο και παράνομο τρόπο. Ήταν οραματιστής.
Ονειρευόταν τη δημοκρατία στη χώρα του επιτρέποντας σε άλλους να τον βοηθήσουν να επιτύχει το σκοπό αυτό.
Κατά τη διάρκεια των 27 χρόνων του στη φυλακή, αναλογιζόταν συνεχώς τα βάσανα του λαού του και ήταν έτοιμος να πεθάνει για να εμπνεύσει άλλους. Στη φυλακή υπήρξε ο διαμεσολαβητής μεταξύ των φυλακισμένων και των αρχών.
Ήταν εξαιρετικός κηπουρός (ακόμη και στη φυλακή) και έλεγε πως ο καλός ηγέτης είναι σαν έναν κηπουρό που φροντίζει τον κήπο του, σπέρνει σπόρους, παρατηρεί, καλλιεργεί και συλλέγει τη σοδειά.
Ήταν ανθεκτικός χαρακτήρας και η ελπίδα του δεν στέρευε ποτέ.
Στην ηλικία των 71, τον ελευθέρωσαν. «Βρίσκομαι εδώ μπροστά σας όχι ως προφήτης αλλά ως ταπεινός υπηρέτης δικός σας, των ανθρώπων», είπε στον πρώτο του λόγο ως ελεύθερος άνθρωπος.
Την 27η Απριλίου 1994 παίρνει μέρος στην πρώτη εθνική, μη φυλετική, τετ-α-τετ εκλογική αναμέτρηση.
Το 1993 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Ειρήνης. «Κάθε άνθρωπος στη ζωή έχει δύο υποχρεώσεις – υποχρέωση προς την οικογένειά του…και προς τον συνάνθρωπό του, την κοινωνία, τη χώρα του».
Την 27η Απριλίου 1994 έγινε πρόεδρος στη χώρα του και ανέπτυξε μία ρεαλιστική οικονομική πολιτική που επικεντρωνόταν σε πραγματικά σχέδια όπως, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία θέσεων εργασίας, τη στέγαση, το ρεύμα, το νερό, τις τηλεπικοινωνίες και τη μεταφορά, δίνοντας την ευκαιρία στους πολίτες να συμμετέχουν ενεργά στην εύρεση λύσεων.
Μετά το τέλος της πρώτης θητείας του, παραιτήθηκε και επέστρεψε στο χωριό του όπου ξεκίνησε το ίδρυμα Mandela, το οποίο υπάρχει έως σήμερα και επικεντρώνεται σε παιδιά, στην καταπολέμηση του AIDS, στην εκπαίδευση και σε κλινικές όπως επίσης και διαλόγους με στόχο τη συμφιλίωση και διαμεσολάβηση για την επίτευξη ειρήνης στην κοινωνία.
Στο βιβλίο του Γράμματα από τη Φυλακή μπορεί ο αναγνώστης εύκολα να διακρίνει την αγάπη για την οικογένειά του, την ευαισθησία του και την ανθρώπινη πλευρά του. Χαίρεται όταν μαθαίνει ότι η κόρη του έμαθε να μαγειρεύει, ότι τα παιδιά του είναι καλοί μαθητές στο σχολείο, ότι οι φίλοι του ενδιαφέρονται για την οικογένειά του.
Η εγγονή του, Ζαμασουάζι Ντλαμίνι-Μαντέλα γράφει στον πρόλογο του βιβλίου «Ο παππούς μου πάντα μας θύμιζε ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε το παρελθόν και την καταγωγή μας. Η δημοκρατική κοινωνία για την οποία αγωνίστηκε και ο παππούς και η γιαγιά μου πλάι στους συντρόφους τους επετεύχθη μετά από πολύ πόνο και απώλειες ανθρώπινων ζωών» (Γράμματα από τη Φυλακή, Εκδόσεις Κλειδάριθμος).
Στην ιστοσελίδα του ιδρύματος Mandela, www.nelsonmandela.org, το όραμα είναι το εξής: Μία κοινωνία που θυμάται το παρελθόν της, ακούει όλες τις φωνές και επιδιώκει την κοινωνική δικαιοσύνη.
Καθώς βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο, ας κρατήσουμε στο νου μας το ένδοξο παράδειγμα του αξιόλογου αυτού ανθρώπου.
Ας απομακρυνθούμε από δημοφιλείς και πολιτικά ορθές απαντήσεις και ας αναζητήσουμε τον βαρυσήμαντο ρόλο μας και την επιρροή μας στη δυναμική της δημοκρατίας.