Μετά το άνοιγμα των ...
μαρωνίτικων χωριών από την τουρκοκυπριακή ηγεσία και επί της ουσίας την Τουρκία, που προνοεί ότι ανάμεσα στα επόμενα βήματα θα είναι και η αποχώρηση από εκεί των τουρκικών στρατοπέδων, οι πληροφορίες της «Κ» επιμένουν πως η επόμενη κίνηση θα είναι αυτή του ανοίγματος της Αμμοχώστου.
Οι κάτοικοι της πόλης, που έχει αποκτήσει τον χαρακτηρισμό «φάντασμα», εκδιώχθηκαν στις 14 Αυγούστου του 1974 και πλέον έχουν απομείνει θλιβεροί μάρτυρες του παρελθόντος τα κτίρια και οι ερειπωμένες γειτονιές. Οι βομβαρδισμοί από τουρκικά αεροπλάνα άρχισαν την Κυριακή 20 Ιουλίου 1974.
Την επομένη οι επιθέσεις γίνονται πιο έντονες. Βάλλονται και παραδίδονται στις φλόγες το Διοικητήριο, τα Δικαστήρια, το Δημαρχείο, και όλα τα κτίρια –γραφεία, αποθήκες, εργοστάσια– που βρίσκονταν σε απόσταση 500 μέτρων από τον δρόμο του λιμανιού.
Οι περισσότεροι κάτοικοι εγκαταλείπουν τα σπίτια τους και ζητούν ασφαλέστερα καταφύγια στα υπόγεια πολυκατοικιών. Παρά την ανακωχή, που ανακοινώθηκε το απόγευμα της 22ας Ιουλίου, ένα σμήνος αεροπλάνων έριξε νέες βόμβες.
Στις 14 Αυγούστου, όμως, άρχισε η δεύτερη επίθεση. Η αμυντική γραμμή της Μιας Μηλιάς έσπασε και ο διευθυντής του νοσοκομείου πήρε οδηγίες από το Στρατηγείο να μεταφέρει το νοσοκομείο στο Φρέναρος. Η είδηση μεταδόθηκε κεραυνοβόλα από σπίτι σε σπίτι και όλοι οι κάτοικοι τράπηκαν σε φυγή. Εως τις 8 το πρωί η πόλη είχε αδειάσει.
Σε επικοινωνία της εφημερίδας με πρόσφυγες της πόλης και μπροστά στο ενδεχόμενο άνοιγμα, υπάρχουν θετικά συναισθήματα αλλά διακρίνεται μια αίσθηση πικρίας για το ότι δεν αντιμετωπίστηκαν σωστά όλα αυτά τα χρόνια οι ίδιοι, κυρίως μέσω της συμμετοχής τους ή μη στον δημόσιο διάλογο ή και στις διαπραγματεύσεις εφόσον η Αμμόχωστος ήταν πάντα εκεί, σαν η πόλη που θα ήταν η πρώτη που θα δινόταν στους νόμιμους κατοίκους της.
Αρμόδιες πολιτικές πηγές αναφέρουν πως επί της ουσίας, αν και δεν μπορούν να απαγορεύσουν σε κανέναν πρόσφυγα να επιστρέψει όπως και δεν τέθηκε ζήτημα απαγόρευσης ποτέ για προσφυγή είτε στην επιτροπή αποζημιώσεων είτε στο ΕΔΑΔ, «εντούτοις η επιστροφή που ευαγγελίζεται η τουρκοκυπριακή ηγεσία είναι υπό τουρκική κατοχή και όχι τουρκοκυπριακή διοίκηση».
Αυτό σε συνδυασμό και με την κατάσταση που βρίσκεται σήμερα μια πόλη που δεν είναι κατοικήσιμη για πάνω από 40 χρόνια, συν τα απαιτούμενα συνακόλουθα κονδύλια που θα απαιτηθούν για την ανοικοδόμηση δημιουργούν το εξής δίπολο.
Από τη μια να έρχεται πιο κοντά ο στόχος της επιστροφής, από την άλλη «φορώντας» τον μανδύα ενός κράτους δικαίου για άλλη μια φορά η Τουρκία και προχωρώντας σε αυτή την κίνηση, δεν σημαίνει πως υπάρχει το υπόβαθρο εμπιστοσύνης πάνω στο οποίο θα μπορούν να βασιστούν όσοι εκ των προσφύγων αποφασίσουν να επιστρέψουν στην Αμμόχωστο για να βρουν εκ νέου το νήμα της ζωής που άφησαν.
Στο κάδρο δεν μπορεί παρά να μπαίνει και η ίδια η κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Αμμόχωστος σήμερα. Το έργο ανοικοδόμησης και επανεγκατάστασης το έχει αναλάβει και έχει εκπονήσει το σχετικό συμβούλιο της κυπριακής κυβέρνησης, μελέτες του οποίου έχουν λάβει χώρα κατά καιρούς και έχουν δει το φως της δημοσιότητας.
Ανάμεσα σε άλλα, αναφέρεται ότι για να γίνει κατοικήσιμη και πάλι η πόλη θα χρειαστούν τουλάχιστον έξι χρόνια, με την αντιμετώπιση ούτε λίγο ούτε πολύ να είναι σαν να μπαίνουν κλιμάκια αποκατάστασης σε μια πόλη έπειτα από ισχυρό σεισμό.
Το δε κόστος υπολογίζεται σε πολλά δισ. ευρώ, και εδώ μπαίνει η αξιοπιστία της Τουρκίας και κατά πόσον είναι διατεθειμένη να συνδράμει στο εγχείρημα, ενώ σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες είναι διαφορετικό θέμα η επαναλειτουργία βασικών υποδομών (ύδρευση-αποχέτευση για παράδειγμα) και άλλο ο όποιος σχεδιασμός για περαιτέρω ανάπτυξη.
Ταυτόχρονα, δεν έχουν απαντηθεί βασικά ερωτήματα όπως το αν υπάρχει φωτισμός, αν λειτουργεί, ποια είναι η κατάσταση των δρόμων και των ίδιων εν τέλει των κτιρίων που στέκουν ακόμη αλλά άνευ συντήρησης για 40 και πλέον χρόνια.
Εν κατακλείδι και μέχρι να ληφθεί και επίσημα η «πολιτική» απόφαση από την τουρκοκυπριακή ηγεσία και να γίνουν τα βήματα που απαιτούνται μέχρι και να μπορεί να επιστρέψει η πόλη στους νόμιμους κατοίκους, απαιτείται εν πρώτοις ένας μέγιστος γραφειοκρατικός όγκος εργασίας, σε συνδυασμό με αυτή καθαυτή την «πολεοδομική πρόκληση» που αποτελεί η επανεγκατάσταση σε μια πόλη «φάντασμα» όπως είναι η Αμμόχωστος τα τελευταία 40 και πλέον χρόνια.