Του Γιώργου Γάτου
Δύο «κόφτες» - ο ασφαλιστικός που ...
συνδέεται με την εξέλιξη της συνταξιοδοτικής δαπάνης και ο δημοσιονομικός, ο οποίος θα ενεργοποιηθεί αν δεν «πιαστούν» οι στόχοι για τα πλεονάσματα - απειλούν να περικόψουν τις συντάξεις επιπλέον των προγραμματισμένων μειώσεων που γίνονται φέτος. Το ενδεχόμενο νέων περικοπών «ξορκίζουν», αλλά δεν αποκλείουν τα στελέχη του υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, με δεδομένο ότι οι δύο «κόφτες» έχουν θεσμοθετηθεί και είναι βέβαιο ότι οι δανειστές θα αξιώσουν να ενεργοποιηθούν, εφόσον δεν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις για τα έσοδα και τις δαπάνες τόσο στο Ασφαλιστικό όσο και στα δημόσια οικονομικά.
Ρήτρα αυτόματων μειώσεων
Ο πρώτος «κόφτης» έχει τη μορφή «ρήτρας» αυτόματων μειώσεων (άρθρο 14 του νέου ασφαλιστικού νόμου) και προβλέπει ότι «από την 1/1/2017 και ανά τριετία η Εθνική Αναλογιστική Αρχή εκπονεί υποχρεωτικά αναλογιστικές μελέτες, οι οποίες επικυρώνονται από την Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αντικείμενο τη συνεχή παρακολούθηση της εξέλιξης της εθνικής συνταξιοδοτικής δαπάνης».
Ο πρώτος «κόφτης» έχει τη μορφή «ρήτρας» αυτόματων μειώσεων (άρθρο 14 του νέου ασφαλιστικού νόμου) και προβλέπει ότι «από την 1/1/2017 και ανά τριετία η Εθνική Αναλογιστική Αρχή εκπονεί υποχρεωτικά αναλογιστικές μελέτες, οι οποίες επικυρώνονται από την Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αντικείμενο τη συνεχή παρακολούθηση της εξέλιξης της εθνικής συνταξιοδοτικής δαπάνης».
Με βάση τη ρήτρα «το ύψος των δαπανών για την εθνική, την αναλογική και την επικουρική σύνταξη, προβαλλόμενο έως το έτος 2060, δεν πρέπει να υπερβαίνει το περιθώριο αύξησης των 2,5 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ, με έτος αναφοράς το 2009 και με ειδικό νόμο ανακαθορίζονται οι συντάξεις με στόχο τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος».
Στελέχη της κοινωνικής ασφάλισης προεξοφλούν ότι αν εκδοθούν στην επόμενη διετία οι 132.500 κύριες και οι 120.000 επικουρικές συντάξεις που είναι σε καθυστέρηση πληρωμής και χωρίς να υπολογιστούν τυχόν νέες αιτήσεις (που είναι βέβαιο ότι θα υπάρξουν), η δαπάνη θα «εκτοξευθεί» πάνω από το όριο οδηγώντας σε νέες περικοπές. Το ίδιο θα συμβεί αν «πέσουν», αντί να αυξηθούν (όπως προβλέπεται) τα έσοδα από ασφαλιστικές εισφορές από την 1/1/2017 και μετά, με τη λειτουργία του Ενιαίου Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης και τη σύνδεση των εισφορών με το φορολογητέο εισόδημα για τους ελεύθερους επαγγελματίες.
Τυχόν ενεργοποίηση της «ρήτρας» των αυτόματων μειώσεων, θα ανασύρει από τα... συρτάρια τουλάχιστον δύο σενάρια που (παρασκηνιακά) είχαν συζητηθεί με τους δανειστές και είχε αποκρούσει η ηγεσία του υπουργείου:
Το πρώτο προβλέπει τη μείωση του πλαφόν των 1.300 ευρώ (μεικτά) που ήδη εφαρμόζεται φέτος για την περικοπή των επικουρικών συντάξεων οι οποίες, εφόσον υπάρξει έλλειμμα στο Ταμείο και του χρόνου, θα «ξανακοπούν» (ο επανυπολογισμός τους ολοκληρώνεται τον ερχόμενο μήνα).
Το δεύτερο λέγεται ότι θα αγγίξει την προσωπική διαφορά που προκύπτει μετά τον επανϋπολογισμό των κύριων συντάξεων τόσο για τους παλαιούς όσο και για τους νέους συνταξιούχους. Η διαδικασία επανυπολογισμού εφαρμόζεται σε όλες τις κύριες συντάξεις που έχουν χορηγηθεί ή θα χορηγηθούν με προγενέστερες του ν. 4387/2016 διατάξεις. Και γίνεται και για τις νέες συντάξεις (από 13 Μαΐου 2016) οι οποίες υπολογίζονται με τον νόμο Κατρούγκαλου και το «μαξιλάρι» που αυτός προβλέπει, αλλά, είναι άγνωστο αν θα διατηρηθεί ως έχει, για τον περιορισμό των απωλειών (σε περίπτωση που το ακαθάριστο ποσό της σύνταξης υπολείπεται σε ποσοστό άνω του 20% της σύνταξης που θα δινόταν με τον προηγούμενο νόμο, καταβάλλεται το 50% της διαφοράς για αιτήσεις εντός του 2016, το 1/3 της διαφοράς για αιτήσεις που θα υποβληθούν το 2017 και το 1/4 για αιτήσεις εντός του 2018). Ο επανυπολογισμός των καταβαλλόμενων κύριων συντάξεων, ωστόσο, δεν προβλέπεται να έχει ολοκληρωθεί για όλους τους συνταξιούχους πριν από τις 30 Σεπτεμβρίου του 2017.
Ο δημοσιονομικός «κόφτης»
Ο δεύτερος «κόφτης» (ο δημοσιονομικός) έχει προβλεφθεί στο κείμενο της τεχνικής συμφωνίας της κυβέρνησης με τους δανειστές, οι οποίοι θεωρούν ότι οι περικοπές στις συντάξεις είναι ασφαλέστερος τρόπος εξοικονόμησης ακόμη και από τις αυξήσεις στους έμμεσους φόρους ή τις μειώσεις στους μισθούς.
Ο δεύτερος «κόφτης» (ο δημοσιονομικός) έχει προβλεφθεί στο κείμενο της τεχνικής συμφωνίας της κυβέρνησης με τους δανειστές, οι οποίοι θεωρούν ότι οι περικοπές στις συντάξεις είναι ασφαλέστερος τρόπος εξοικονόμησης ακόμη και από τις αυξήσεις στους έμμεσους φόρους ή τις μειώσεις στους μισθούς.
Η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης αποκλείει να ενεργοποιηθεί αυτός ο «κόφτης» φέτος, γιατί ο στόχος για το πλεόνασμα είναι χαμηλός (0,5% του ΑΕΠ) και, παράλληλα, υπάρχει περιθώριο αν η απόκλιση είναι μικρότερη ή ίση με το 0,25% του ΑΕΠ, να μη ληφθούν νέα μέτρα προσαρμογής. Για το 2017, ωστόσο, τα πράγματα θα είναι πιο δύσκολα (ζητείται πλεόνασμα 1,75% του ΑΕΠ) ενώ επαναδιαπραγμάτευση ζητείται μόνο για τον... άπιαστο στόχο του 2018 (3,5% του ΑΕΠ).