Στις πρώτες δηλώσεις ...
του, χαράματα Σαββάτου, από το αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, κι ενώ οι αιματηρές συγκρούσεις συνεχίζονταν, ο Ταγίπ Ερντογάν προειδοποίησε τους πραξικοπηματίες ότι «θα πληρώσουν βαρύτατο τίμημα» και προσέθεσε: «Αυτή η στάση ήταν θεόσταλτο δώρο για μας, γιατί αποτελεί ισχυρό λόγο εκκαθάρισης του στρατεύματος».
Γρήγορα έγινε σαφές ότι ο πέλεκυς του Ερντογάν επρόκειτο όντως να πέσει βαρύς – μάλλον όχι μόνον επί αδίκων. Πρώτος στόχος είναι, βέβαια, το δίκτυο Ηizmet του ισλαμιστή ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν. Ο Ερντογάν ενοχοποίησε από την πρώτη στιγμή το εν λόγω δίκτυο για το πραξικόπημα, περιγράφοντάς το ως «ιό» που απειλεί να μολύνει την Τουρκία και ως «καρκίνωμα» στο στρατιωτικό σώμα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε η τουρκική κυβέρνηση, μέχρι χθες το απόγευμα είχαν συλληφθεί 6.083 στρατιωτικοί, μεταξύ των οποίων 103 στρατηγοί, ναύαρχοι και πτέραρχοι. Ακόμη και για έναν μεγάλο στρατό, όπως ο τουρκικός, οι αριθμοί εντυπωσιάζουν και μιλούν από μόνοι τους για τον βαρύτατο κλονισμό της ιεραρχίας.
Ως αρχηγός της συνωμοσίας εμφανίζεται ο εν ενεργεία πτέραρχος Ακίν Οζτούρκ, αρχηγός της αεροπορίας μέχρι πέρυσι τον Αύγουστο και μέλος του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου μέχρι προχθές. Μαζί του συνελήφθησαν ακόμη οκτώ πτέραρχοι, οι οποίοι προορίζονταν να στελεχώσουν την ηγεσία της στρατιωτικής χούντας, εφόσον πετύχαινε το πραξικόπημα. Πρωταγωνιστικούς ρόλους φαίνεται ότι έπαιξαν και οι, επίσης συλληφθέντες, διοικητές της Β΄ και της Γ΄ στρατιάς, στρατηγοί Αντέμ Χουντουτί και Ερντάλ Οζτούρκ, ο διοικητής της βάσης του Ιντσιρλίκ, ο στρατηγός Μεχμέτ Ντισλί, ο οποίος οργάνωσε τη σύλληψη του αρχηγού ΓΕΕΘΑ, Χουσουλί Ακάρ, αλλά και ο στρατιωτικός σύμβουλος του Ερντογάν, Αλί Γιατζισί. Με αυτά τα δεδομένα, το αποτυχημένο στρατιωτικό κίνημα εκθέτει και τον ίδιο τον Ερντογάν, καθώς άνθρωποι που φέρονται ως πρωτεργάτες του πραξικοπήματος βρίσκονταν τόσο κοντά του.
Το κύμα των εκκαθαρίσεων δεν περιορίστηκε στο στράτευμα, αλλά επεκτάθηκε σε όλο το φάσμα του κρατικού μηχανισμού και πρωτίστως στην αστυνομία και τη Δικαιοσύνη, τους κατ’ εξοχήν χώρους διείσδυσης του δικτύου Γκιουλέν. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που καταδίκασαν από την πρώτη στιγμή το πραξικόπημα, ανησυχούν για το ενδεχόμενο να εξαπολύσει ο Ερντογάν ένα «κυνήγι μαγισσών» για να απαλλαγεί από κάθε ενοχλητική φωνή.
Μέχρι χθες, είχαν εκδοθεί εντάλματα σύλληψης για 2.745 δικαστές και εισαγγελείς, συμπεριλαμβανομένων δύο μελών του ανώτατου, Συνταγματικού Δικαστηρίου, 48 μελών του Συμβουλίου του Κράτους και 140 μελών του Ανώτατου Εφετείου. Περί τους 30 κυβερνήτες απομακρύνθηκαν από τις θέσεις τους, ενώ το σύνολο των δημοσίων υπαλλήλων που διώκονται ανέρχεται σε 8.777.
Σε εστία εντάσεων μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών εξελίσσεται το τουρκικό αίτημα για άμεση έκδοση του Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος διαμένει ως αυτοεξόριστος στην Πενσιλβάνια από το 1997. Ο Τούρκος υπουργός Δικαιοσύνης Μπεκίρ Μποζντάγκ προειδοποίησε ότι ενδεχόμενη άρνηση του αιτήματος έκδοσης «δεν θα βοηθούσε την αλληλεγγύη, τη συνεργασία, τη συμμαχία και τη φιλία μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών».
Σφοδρή ενόχληση στην Ουάσιγκτον είχαν προκαλέσει, νωρίτερα, οι δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Εργασίας, Σουλεϊμάν Σοϊλού, κατά τις οποίες «όσο κρατάνε εκεί τον Φετουλάχ Γκιουλέν, οι ΗΠΑ θα είναι αυτές που βρίσκονται πίσω από το πραξικόπημα». Από την πλευρά του, ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου χαρακτήρισε «απαράδεκτη» την κριτική Δυτικών κυβερνήσεων για τα μέτρα που πήρε η τουρκική κυβέρνηση την επαύριο του πραξικοπήματος, υποστηρίζοντας ότι ισοδυναμούν με υποστήριξη στους στασιαστές.
Δυσαρέσκεια στην Ευρώπη έχει προκαλέσει και η ανακίνηση θέματος επαναφοράς της θανατικής ποινής στην Τουρκία. Το θέμα το άνοιξε ο ίδιος ο Ερντογάν, την Κυριακή, υποστηρίζοντας ότι αποτελεί «λαϊκή απαίτηση» και ότι «εκείνοι που επιχειρούν πραξικόπημα πρέπει να πληρώνουν και το τίμημα». Χθες, πάντως, ο Μπιναλί Γιλντιρίμ εμφανίστηκε πιο συγκρατημένος, δηλώνοντας ότι «δεν πρέπει να βιαστούμε» και ότι η όποια απόφαση πρέπει να παρθεί από το κοινοβούλιο, σε συνεννόηση με όλα τα κόμματα.
Παρά τη συντριβή του πραξικοπήματος, η κατάσταση παραμένει τεταμένη στην Τουρκία. Eνας στρατιώτης άνοιξε πυρ έξω από το δικαστικό μέγαρο στην Aγκυρα χωρίς να υπάρξουν θύματα, ενώ ένας άγνωστος πυροβόλησε στο κεφάλι τον Τσεμίλ Τσαντάς, αντιδήμαρχο της εύπορης συνοικίας της Κωνσταντινούπολης, Σισλί. Ο Τσαντάς ανήκει στο κεμαλικό κόμμα CHP και η κατάστασή του εθεωρείτο κρίσιμη. Συνολικά, 312 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στα δραματικά γεγονότα των τελευταίων ημερών – 145 πολίτες, 60 αστυνομικοί, τρεις νομιμόφρονες στρατιώτες και 104 πραξικοπηματίες.