H προσφυγική κρίση: Απειλή ή ευκαιρία;

«Το ζήτημα δεν είναι ...

απλά να πεις ‘μην αφήσετε τους τρομοκράτες να μπουν μέσα’.  Όταν γυρίζεις την πλάτη σου σε κάθε πρόσφυγα, επειδή μπορεί να είναι τρομοκράτης, γυρίζεις την πλάτη σου σε σχεδόν 20 εκατομμύρια ανθρώπους. Και όταν γυρίζεις την πλάτη σου σε 20 εκατομμύρια ανθρώπους, τότε θα βρεθούμε όλοι αντιμέτωποι με μια παγκόσμια κρίση».

Τα λόγια ανήκουν σε μιαν εθελόντρια, που προσφέρει τις υπηρεσίες της στη Λέσβο. Στο νησί, από τον περασμένο Ιανουάριο, έχουν φθάσει πάνω από 428.000 πρόσφυγες, αναζητώντας ασφάλεια και ευκαιρίες για μιαν άλλη ζωή. Σε ολόκληρη την Ελλάδα έχουν ξεπεράσει τις 730.000.

Για την Ευρώπη, η προσφυγική κρίση εξελίσσεται σιγά σιγά σε υπαρξιακή. Το δίλημμα είναι τεράστιο: αν αφήσει ανοιχτά τα εξωτερικά σύνορά της, η Συμφωνία του Σένγκεν θα καταρρεύσει και μαζί με αυτήν μια θεμελιώδης αρχή της ΕΕ, η αρχή της ελεύθερης διακίνησης των ανθρώπων. Αν πάλι κλείσει τις εξωτερικές πύλες της, θα αποσταθεροποιήσει χώρες όπως η Τουρκία, ο Λίβανος και η Ιορδανία, οι οποίες, ως σήμερα, έχουν  απορροφήσει εκατομμύρια πρόσφυγες. Εξ άλλου, η οικονομική υποστήριξη της Τουρκίας και άλλων χωρών για να κρατήσουν στην επικράτειά τους  τούς πρόσφυγες -όπως αποφασίσθηκε στην πρόσφατη σύνοδο των ηγετών της ΕΕ- πέραν του ότι είναι δαπανηρή, δεν αποτελεί βιώσιμη λύση.

Όσο δεν επιλύονται οι συγκρούσεις που μαίνονται στη Μέση Ανατολή, την Αφρική και αλλού, η Ευρώπη θα αποσταθεροποιείται, την ίδια ώρα που και άλλα εκατομμύρια άνθρωποι θα οδηγούνται στην απελπισία και σε φανατικότερες θέσεις. Σε κάθε περίπτωση, κανένα τείχος γύρω από την Ευρώπη δεν θα είναι τόσο στεγανό, ώστε να την προφυλάξει από επίδοξους τρομοκράτες.

Στην Ελλάδα, η πρόκληση της διαχείρισης του προσφυγικού ρεύματος είναι τεράστια. Ο μεγαλύτερος πάντως κίνδυνος που αντιμετωπίζει σήμερα είναι να μείνει εκτός συνθήκης Σένγκεν καθώς και να κλείσουν τα σύνορά τους οι άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, η μια μετά την άλλη. Αν αυτό συμβεί, θα αναγκασθούμε, μόνοι και απομονωμένοι, να φιλοξενήσουμε δεκάδες αν όχι εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες επ’ αόριστο.

Δυστυχώς το Ευρωπαϊκό σχέδιο για μετεγκατάσταση 160.000 αιτούντων άσυλο από Ελλάδα και Ιταλία σε άλλες χώρες της ΕΕ δεν έχει ακόμα εφαρμοσθεί ουσιαστικά με αποτέλεσμα η πίεση προς τις όμορες χώρες να παραμένει υψηλή. Στην Ελλάδα το μόνο επίσημο «hot spot»  όπου οι πρόσφυγες μπορούν να ταυτοποιηθούν, να καταχωρηθούν και να πάρουν το απαραίτητο έγγραφο για να συνεχίσουν το ταξίδι τους λειτουργεί στη Λέσβο.

Στην Ελλάδα, μόνο το 1% των προσφύγων που φθάνουν κάνουν αίτηση για άσυλο: από τον περασμένο Ιανουάριο, δεν ξεπέρασαν τις 9.000, καθώς οι Αρχές δεν παρέχουν κανένα σχετικό κίνητρο: ούτε στέγαση, ούτε διατροφή, ούτε εκπαίδευση και ούτε ευκαιρίες εργασίας.
Θα ήταν ολέθριο να χαθεί και άλλος πολύτιμος χρόνος και να μην προωθηθούν άμεσα οι ακόλουθες 3 προτεραιότητες: (α) να ιδρυθούν  και να λειτουργήσουν τα κέντρα καταγραφής «hot spots», (β) να αυξηθούν οι υποδομές πρώτης υποδοχής και (γ) να αναπτυχθούν υποδομές μακροχρόνιας φιλοξενίας και ένταξης για κάποιους από τους πρόσφυγες.

Σύμφωνα με το σχέδιο των 17 σημείων που συμφωνήθηκε από τους Ευρωπαίους ηγέτες στις 25 Οκτωβρίου, η Ελλάδα οφείλει να επιταχύνει τις προσπάθειές της και να ανταποκριθεί άμεσα στις αυξημένες ανάγκες υποδοχής των προσφύγων. Εδώ ακριβώς χρειάζεται η συμβολή της κοινωνίας των πολιτών και οργανισμών όπως η «Αλληλεγγύη-Solidarity Now», η  οποία, με την υποστήριξη των Open Society Foundations και της κυβέρνησης της Νορβηγίας (ΕΟΧ) και την πολύτιμη συνεργασία ανθρωπιστικών οργανώσεων, όπως οι Γιατροί χωρίς Σύνορα, η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης κ.ά., συμπεριλαμβανομένων και των τοπικών αρχών, έχει αναπτύξει σημαντικές δράσεις για την επί τόπου  παροχή βοήθειας και την άμεση ανακούφιση των προσφύγων. Δράσεις, όπως μεταξύ άλλων, η προσωρινή στέγαση των προσφύγων, η στοιχειώδης οικονομική στήριξη οικογενειών που προσφέρουν φιλοξενία, η ενίσχυση και επιτάχυνση των διαδικασιών για τη χορήγηση ασύλου σε ευπαθείς ιδίως ομάδες (ασυνόδευτα παιδιά, μονογονεϊκές οικογένειες) με τη στήριξη της Υπηρεσίας Ασύλου, η δημιουργία κινητών μονάδων πρώτης υποδοχής σε Λέρο και Κώ κ.λπ.

Από το 2013 ως σήμερα, η «Αλληλεγγύη-Solidarity Now» έχει διαθέσει περισσότερα από 14 εκατομμύρια ευρώ για να εφαρμοσθούν περισσότερα από 70 τέτοια προγράμματα, ενώ έχει εκπονήσει  συγκεκριμένο πλαίσιο για την ανάληψη νέων πρωτοβουλιών σε πολλά επίπεδα, όπως οι ακόλουθες:

*Να αυξηθούν οι δομές πρώτης υποδοχής στα νησιά και στα χερσαία σύνορα.
*Να ενημερώνονται οι αιτούντες άσυλο για τις δυνατότητες μετεγκατάστασής τους σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
*Να δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές για την μεσοπρόθεσμη υποδοχή και ένταξη τουλάχιστον 50,000 προσφύγων όπως έχουμε δεσμευθεί στα πλαίσια της κοινής ευρωπαϊκής προσπάθειας.
*Να καταπολεμηθούν τα δίκτυα διακίνησης μέσα από την στενή συνεργασία με τις τουρκικές αρχές.
*Να ενημερωθεί και να κινητοποιηθεί η κοινή γνώμη των άλλων ευρωπαϊκών χωρών σχετικά με την τεράστια προσπάθεια που έχει γίνει στην Ελλάδα τόσο σε κρατικό όσο και σε επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών.

Θέτοντας σε εφαρμογή τα παραπάνω, η Ελλάδα θα συμβάλει αποφασιστικά στην επίλυση ενός προβλήματος που δεν είναι μόνο δικό της, αλλά και ευρωπαϊκό. Θα ενισχύσει έτσι τη φωνή της και την αξιοπιστία της. Αυτή η προσπάθεια αποτελεί και τη μεγάλη ευκαιρία για τη χώρα μας να παραμείνει στο ευρωπαϊκό σύστημα προσφέροντας ταυτόχρονα αλληλεγγύη, ενισχύοντας τις αξίες του εθελοντισμού και της Κοινωνίας των Πολιτών, δημιουργώντας θέσεις εργασίας καθώς και την απαραίτητη τεχνογνωσία στο τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας.

Αποτελεί ανάγκη να καταρτισθεί ένα ολοκληρωμένο μεσοπρόθεσμο ευρωπαϊκό σχέδιο για το προσφυγικό, ξεφεύγοντας από τα δεδομένα του Κανονισμού του Δουβλίνου ο οποίος έχει εκ των πραγμάτων ακυρωθεί. Ήρθε η ώρα η Ευρώπη, ξεπερνώντας το μούδιασμα και τον φόβο που ήταν φυσικό να της προκαλέσουν οι τελευταίες τρομοκρατικές ενέργειες, να ξαναβρεί τις αξίες της και να δράσει.

Οι κκ. Αλιβιζάτος, Λυμπεράκη, Ροζάκης και Τριανταφυλλίδου,  είναι μέλη του Δ.Σ. του σωματείου «Αλληλεγγύη-Solidarity Now».