Κατά τη διάρκεια της ...
δημοσιονομικής κρίσης, τα βόρεια μέλη της ευρωζώνης διέσωσαν τους νότιους ομολόγους τους προσφέροντας τεράστια πακέτα διάσωσης και στηρίζοντας τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για διάσωση του ευρώ με κάθε κόστος.
Όταν, ωστόσο, η Γερμανία ζήτησε πρόσφατα ένα σύστημα ποσοστώσεων ώστε να διαχειριστεί τη μαζική εισροή προσφύγων, οι εταίροι της δεν επέδειξαν την ίδια αλληλεγγύη. Και τώρα που η πληγωμένη, μετά τις αιματηρές επιθέσεις στο Παρίσι, Γαλλία κήρυξε τον πόλεμο στο Ισλαμικό Κράτος, άλλες ευρωπαϊκές χώρες ανασηκώνουν τους ώμους τους, ψελλίζουν ότι λυπούνται και σιωπηρά ελπίζουν ότι θα γλιτώσουν από τη σύρραξη.
Ο υπαινιγμός είναι ξεκάθαρος: παρ' όλο που η Ευρώπη σημείωσε σημαντική πρόοδο όσον αφορά τη δημοσιονομική ένωση, παραμένει πολύ μακριά από την πολιτική ενοποίηση. Μισόν αιώνα μετά τη θεμελίωση μιας κοινής αγοράς και 15 χρόνια μετά την κυκλοφορία του κοινού νομίσματος, η Ευρώπη εξακολουθεί να μη διαθέτει μια ενιαία αστυνομική δύναμη και μια κοινή εξωτερική πολιτική. Περισσότερο, ίσως, προβληματικό είναι το γεγονός ότι αποτελεί έδρα 28 διαφορετικών στρατών, με 28 επικεφαλής, που συνδέονται χαλαρά μεταξύ τους μόνο μέσω του ΝΑΤΟ.
Μερικοί ευρωπαίοι ηγέτες - συμπεριλαμβανομένων του γάλλου προέδρου Φρανσουά Ολάντ και του προέδρου της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ - φαίνεται πως δεν ενοχλούνται από αυτή την πραγματικότητα. Υποστηρίζουν ότι η Ευρώπη πρέπει να κινηθεί ακόμη γρηγορότερα προς τη δημοσιονομική ενοποίηση, μέσω της εισαγωγής ενός κοινού συστήματος διασφάλισης των καταθέσεων και ενός ενιαίου συστήματος παροχής επιδομάτων ανεργίας, της κατάρτισης ενός ενιαίου προϋπολογισμού, της έκδοσης ευροομολόγων και του επιμερισμού των χρηματοπιστωτικών κινδύνων.
Η Γαλλία «κλειδί» για την πολιτική ενοποίηση
Κάνουν λάθος. Στην πραγματικότητα, τα εν λόγω μέτρα θα επιδείνωναν τα προβλήματα στη δομή της ευρωζώνης. Θα διατηρούσαν σε ψευδή επίπεδα τις σχετικές τιμές που εμποδίζουν όσες χώρες της Νότιας Ευρώπης ανήκουν στην ευρωζώνη να ανακτήσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Σε αυτή την περίπτωση η διαρθρωτική ανεργία στη Γαλλία και στη Νότια Ευρώπη θα εξακολουθούσε να υφίσταται.
Η ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη της Ευρώπης, η Γαλλία, έχει ανατρέψει όλες τις προσπάθειες για την ένωση των ενόπλων δυνάμεων της Ευρώπης. Το 1954 η Εθνοσυνέλευση της Γαλλίας απέρριψε τη συνθήκη για τον Οργανισμό Αμυνας της Δυτικής Ενωσης (Western Union Defense Organization).
Το 2005 η Γαλλία απέρριψε το προτεινόμενο Σύνταγμα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, το οποίο θα σηματοδοτούσε την έναρξη της διαδικασίας πολιτικής ενοποίησης. Διαδοχικοί πρόεδροι της Γαλλίας έχουν δηλώσει ότι η Γαλλία δεν θα δεχθεί τη δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης ούτε καν ως έναν μακρινό στόχο της ευρωπαϊκής πολιτικής
Ενδέχεται η τραγική σφαγή στο Παρίσι να μεταλλάξει την αποστροφή της Γαλλίας όσον αφορά την πολιτική ενοποίηση. Υπογραμμίζοντας ότι ακόμη και μια πανίσχυρη στρατιωτική δύναμη χρειάζεται ενίοτε υποστήριξη, οι επιθέσεις στο Παρίσι θα μπορούσαν να αλλάξουν τα δεδομένα στην προσπάθεια για τη δημιουργία μιας πολιτικής ευρωπαϊκής ένωσης.
Φυσικά, για να συμβεί αυτό οι χώρες της Ευρώπης πρέπει να ενωθούν για να βοηθήσουν τη Γαλλία στη μάχη της κατά του Ισλαμικού Κράτους. Την ίδια ώρα, η Γαλλία και άλλες χώρες της ΕΕ θα πρέπει να βοηθήσουν τη Γερμανία, την Αυστρία, τη Σουηδία, την Ουγγαρία και τη Σλοβενία στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης, αποδεχόμενες ένα σύστημα ποσοστώσεων.
Με πρότυπα τις ΗΠΑ και την Ελβετία
Καθώς η Ευρώπη αποπειράται να οικοδομήσει μια βιώσιμη, σταθερή και ευημερούσα ένωση, θα πρέπει να στρέψει το βλέμμα της σε επιτυχημένες ενώσεις όπως είναι οι ΗΠΑ και η Ελβετία. Αμφότερες ξεκίνησαν ως αμυντικές στρατιωτικές οργανώσεις και μόνο στη συνέχεια μετατράπηκαν σε δημοσιονομικές ενώσεις.
Χρειάστηκαν δεκαετίες - αν όχι αιώνες -, για να καταρτίσουν προϋπολογισμούς που τις επέτρεψαν να ασχολούνται με την αναδιανομή των εισοδημάτων. Και αμφότερες απαγορεύουν το είδος των χρηματοπιστωτικών ή νομισματικών διαδικασιών διάσωσης για μεμονωμένες πολιτείες ή καντόνια που ακολούθησε η ΕΕ κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Ήρθε η ώρα να αλλάξει η ΕΕ τη στάσης της όσον αφορά την ενοποίηση. Αντί να συνεχίσει να ασκεί πιέσεις για μια ανισόρροπη δημοσιονομική ενοποίηση, θα πρέπει να εργαστεί για την υλοποίηση βασικών στοιχείων της πολιτικής ένωσης, όπως η κοινή αστυνομική δύναμη, η κοινή νομοθεσία για τη χορήγηση ασύλου, η κοινή εξωτερική πολιτική και, πάνω απ' όλα, ο ενιαίος στρατός.
Αν τα πρόσφατα γεγονότα μάς δίδαξαν κάτι, αυτό είναι ότι οι απειλές για την ΕΕ δεν προέρχονται από τον άνισο επιμερισμό των χρηματοπιστωτικών κινδύνων αλλά από την έλλειψη συντονισμού όσον αφορά την εξωτερική πολιτική και τα ζητήματα ασφαλείας.
Ο κ. Χανς-Βέρνερ Ζιν είναι πρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών (Ifo) του Μονάχου.