Μπορεί και να έμεινε κανένας με ...
την απορία αυτή, ακούγοντας την τοποθέτηση της Προέδρου του Εξωραϊστικού Συλλόγου Καταφυγίου στη Λαϊκή Συνέλευση στο Καταφύγι την Κυριακή 10 Αυγούστου, όπου συζητήθηκε η πρόταση της Α.Ε.ΚΑ -Αστική Εταιρεία Καταφυγίου-, για τον εντοιχισμό αναθηματικής πλάκας στο σχολείο προς τιμήν του Παμμακεδονικού συνεδρίου της ΕΠΟΝ, γιατί, μετά την ομιλία της, από το βάθος της αίθουσας ακούστηκε η οργισμένη κραυγή ενός νέου Καταφυγιώτη: "Το Καταφύγι το έκαψαν οι Ναζί".
Τι είπε όμως η ανωτέρω κ. Πρόεδρος στη συνέλευση; Αυτά περίπου, σύμφωνα με τα απομαγνητοφωνημένα πρακτικά:
"Οι Καταφυγιωτες, μολονότι δεν ήταν κατά της Αντίστασης, αλλά ήθελαν να συμμετέχουν, εντούτοις δεν ήθελαν να γίνει το συνέδριο της ΕΠΟΝ στο χωριό τους φοβούμενοι τα αντίποινα των Γερμανών. Ήρθαν λοιπόν σε συμφωνία με τους αντάρτες να γίνει το συνέδριο στο Καταφύγι και να το υπερασπιστούν οι Επονίτες,οι οποίοι έδωσαν σχετική υπόσχεση, ότι δηλ. σε περίπτωση γερμανικών αντιποίνων θα υπερασπιστούν το Καταφύγι. Όταν όμως το χωριό δέχθηκε επίθεση από τους Γερμανούς δεν βρέθηκε κανένας να το υπερασπιστεί, η οι δυνάμεις των υπερασπιστών ήταν ανεπαρκείς".
Το αφήγημα της εν λόγω κυρίας για τα τραγικά γεγονότα του Δεκέμβρη του 1943, που σημάδεψαν την τύχη του Καταφυγίου, είναι στο σύνολο του ανιστόρητο, ψευδές και προσβλητικό για την Ηρωική Εθνική Αντίσταση, για το Καταφύγι, την ιστορία και τον πολιτισμό του αλλά και για τα θύματα της πυρπόλησης του, όπως και για όσους πήραν μέρος στη μάχη υπεράσπισης του Καταφυγίου, Καταφυγιώτες και μή.
Περαιτέρω ,επειδή προκαταβολικά η κ. Πρόεδρος δήλωσε ημιμαθής περί την ιστορία του χωριού της και φυσικά και γύρω από τη μάχη του Καταφυγίου, θα άξιζε να της παρατηρήσει κανείς ότι ορθότερο και φρονιμότερο εκ μέρους της θα ήταν, πριν τοποθετηθεί επί ενός τόσο σοβαρού και ευαίσθητου θέματος, να φροντίσει να ενημερωθεί αντικειμενικά, απροκατάληπτα, έγκυρα και ολόπλευρα.
Μου φαίνεται ωστόσο πως δεν της έλειπε η γνώση αλλά η πίστη. Η πίστη ότι η λευτεριά ενός λαού κι ενός έθνους κερδίζεται με αγώνες και θυσίες κι όχι με παζάρια κι υπολογισμούς .
Αν όμως είναι, όπως δήλωσε, ημιμαθής, ας συμπληρώσει, τουλάχιστον από μια άγνωστη στην ίδια πηγή, τις γνώσεις της σχετικά με τα γεγονότα της πυρπόλησης αλλά και της μάχης του Καταφυγίου:
Το Καταφύγι, το περήφανο χωριό των Πιερίων, η "αετοφωλιά" τους, αποτελούσε μέρος της ελεύθερης ορεινής Ελλάδας, που εξασφάλισε με αγώνες και θυσίες η Εαμική Εθνική Αντίσταση.
Είναι ψεύδος ότι οι Καταφυγιώτες αρνούνταν την διεξαγωγή του συνεδρίου της ΕΠΟΝ στο χωριό τους. Είναι αλήθεια ότι φοβούνταν, όπως καθένας στη θέση τους, τυχόν αντίποινα, αλλά σε καμία περίπτωση ούτε διαπραγματεύτηκαν με την ΕΠΟΝ το συνέδριο ούτε και διατύπωσαν την παραμικρή επιφύλαξη για την πραγματοποίηση του.
Και οι πεντακόσιες οικογένειες του χωριού φιλοξένησαν με χαρά και διάθεση προσφοράς στον αγώνα τις εκατοντάδες συνέδρων οι οποίοι έφυγαν από το χωριό με τα καλύτερα και θερμότερα λόγια για τους Καταφυγιώτες και τη φιλοξενία.
Τους Καταφυγιώτες που από το καλοκαίρι του 1942, πριν κάνει στην περιοχή την εμφάνιση του το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ, είχαν συγκροτήσει πολυμελή μαζική αντιστασιακή οργάνωση στην οποία συμμετείχαν τα καλύτερα τέκνα του: Πεισανδρος Τρομβουκης, Θοδωρος Νουλιας, Γιώργος Κρήτος, Στέφανος Σιώντας ,Φιλώτας Παπαδιδασκαλου, Ορέστης Παπαδιδασκαλου, Κυπριανός Αρναούτογλου, οι αδελφοί Κώστας και Γιάννης Τρομβούκη, η επιφανέστερη οικογένεια Κίμωνος και Γλυκερίας Τσούφλια με τα δύο τους παιδιά Γιάννη Τσούφλια, καπετάνιο του ΕΛΑΣ και Φρόσω Αρναούτογλου, αξιωματικό του ΕΛΑΣ καθώς και τον σύζυγό της Ανδρέα Αρναούτογλου, λοχαγό του ΕΛΑΣ και πολλοί άλλοι.
Ο Μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ, όταν έφυγε από την έδρα της Μητρόπολης για το βουνό, επί ένα μήνα στο σπίτι της οικογένειας Τσούφλια έμενε μέχρι να κάνει την πατριωτική, εθνική κι επαναστατική εμφάνιση του με την Εαμική Εθνική Αντίσταση στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας.
Οι περισσότεροι νέοι και νέες του Καταφυγίου, η συντριπτική πλειοψηφία του λαού του ήταν στο ΕΑΜ ΕΛΑΣ και προς αιώνια τιμή του Καταφυγίου και των Καταφυγιωτών δεν βρέθηκε ούτε ένας να προδώσει τα ιδανικά της πατρίδας και του αγώνα, κανένας συνεργάτης του εχθρού, όπως δυστυχώς συνέβη με άλλα χωριά της χώρας.
Είναι ύβρις να λέγεται ότι αυτό το χωριό κι αυτοί οι κάτοικοι του, παρά τη συντηρητική τους νοοτροπία και ψυχοσύνθεση, αρνούνταν να γίνει το συνέδριο της ΕΠΟΝ και έθεταν όρους.
Όπως και μεγαλύτερη ύβρις είναι να λέγεται ότι ,όταν επέδραμαν στο Καταφύγι οι Γερμανοί ,δεν βρέθηκε κανένας να το υπερασπιστεί.
Το Καταφύγι τις παραμονές της επίθεσης των Γερμανών ήταν έδρα τάγματος του 50ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, στο χωριό δε, εκτός από τη δύναμη των ανδρών του τάγματος, υπήρχε επαρκής δύναμη Εφεδροελασιτών και Επονιτών.
Σημειωτεον ότι η επίθεση των Γερμανών στις 23 Δεκέμβρη του 1943 έγινε στα πλαίσια των μεγάλων εκκαθαριστικών τους επιχειρήσεων στα Πιέρια, για να εξοντώσουν τον ΕΛΑΣ ή να τον διώξουν από την περιοχή και όχι ως μεμονωμένη στρατιωτική επιχείρηση για να τιμωρήσουν το χωριό για το συνέδριο της ΕΠΟΝ που είχε προηγηθεί, όπως άλλωστε συνέβη και με πολλά χωριά της περιοχής που δεν είχαν φιλοξενήσει ανάλογα συνέδρια (Παλαιογράτσανο, Λιτόχωρο, Κοκκινοπλός, Λιβάδι, Μοσχοπόταμος και πολλά άλλα).
Ασφαλώς και οι κατακτητές δεν θα διανοούντο να το πειράξουν αν είχε συνεργαστεί μαζί τους ή και εξοπλιστεί, όπως δυστυχώς συνέβη με άλλα, λιγοστά, χωριά της περιοχής.
Αυτό ήθελαν κάποιοι για να μην πυρποληθεί το Καταφύγι ; Είναι αλήθεια ότι οι στρατιωτικοί υπεύθυνοι του ΕΛΑΣ τοποθέτησαν το μεγαλύτερο μέρος της δύναμης στη θέση "Λειβαδια- Αγ.Αθανάσιος", περιμένοντας - εσφαλμένα ,όπως απεδείχθη- ότι από εκεί θα έρχονταν στο χωριό οι Γερμανοί και όχι από το δρόμο Βελβεντού Καταφυγίου, όπως και έγινε.
Αυτό όμως δεν εμπόδισε τις δυνάμεις ΕΛΑΣ ΕΠΟΝ να αντιτάξουν στην επίθεση των Γερμανών μια πρωτοφανούς κι αξιοθαύμαστου ηρωισμού άμυνα στην αρχή (Ο πρώτος νεκρός της μάχης ήταν ο νεαρός Καταφυγιώτης μαχητής του ΕΛΑΣ Γιάννης Τάτσης στη θέση Καγκέλια) και αντεπίθεση στη συνέχεια, όταν οι δυνάμεις, που είχαν τοποθετηθεί στον Αγ. Αθανασιο, έσπευσαν στο νεκροταφείο του Αγ Δημητρίου που εξελισσόταν η μάχη ,έπεσαν με ορμή και αυτοθυσία στους εισβολείς και τους απώθησαν, με αποτέλεσμα να υποχωρήσουν οι τελευταίοι, φεύγοντας άλλοι για Βελβεντό κι άλλοι για Σκούλιαρη.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ,όπως απέδειξε ο καθηγητής Δορδανάς που μελέτησε τα σχετικά αρχεία του γερμανικού στρατού, οι Γερμανοί τότε, φοβισμένοι από την άμυνα και αντεπίθεση των ανταρτών, νόμισαν ότι οι δυνάμεις των τελευταίων ήταν υπέρτερες των δικών τους και αποφάσισαν υποχώρηση.
Όταν την επόμενη κατάλαβαν ότι είχαν εκτιμήσει λανθασμένα τη δύναμη των αντιπάλων τους τιμώρησαν τον επικεφαλής της επιχείρησης Γερμανό αξιωματικό με αφαίρεση της διοίκησης της μονάδας!
Μια, δύο μέρες αργότερα και ενώ στο μεταξύ οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ ,που κινδύνευαν με εγκλωβισμό, αποσύρθηκαν από τα Πιέρια προς τα Χασιά, οι Γερμανοί επέστρεψαν στο Καταφύγι και το πυρπόλησαν.
Η αντίσταση των Ελασιτών και Επονιτών τότε, έδωσε το χρόνο και τη δυνατότητα στα γυναικόπαιδα και όλους τους κατοίκους να φύγουν έγκαιρα και με ασφάλεια από το χωριό προς το βουνό, παίρνοντας ότι μπορούσε ο καθένας μαζί του. Αναλογίζεται η κ. Πρόεδρος του Εξωραϊστικού Συλλόγου Καταφυγίου πόσα θα ήταν τα θύματα των Καταφυγιωτών αν δεν βρισκόταν κανείς να υπερασπιστεί το χωριό της την καταραμένη εκείνη μέρα της 23ης Δεκέμβρη του 43, ή οι υπάρχουσες δυνάμεις των ανταρτών ήταν ανεπαρκείς, όπως ισχυρίζεται ;
Ας μάθει και κάτι άλλο: Η επάρκεια ή ανεπάρκεια μιας στρατιωτικής δύναμης δεν κρίνεται από τον αριθμό των ανδρών της αλλά από το μέγεθος της ευψυχίας, τον ηρωισμό και την πίστη στο δίκιο του αγώνα για τη λευτεριά της πατρίδας των τελευταίων.
Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια σχετικά με τα γεγονότα της μάχης και πυρπόλησης του Καταφυγίου, που κάποιοι προσπαθούν να διαστρεβλώσουν.
Η κ. Προεδρος του Εξωραϊστικού Συλλόγου Καταφυγίου, Καταφυγιώτισσα την καταγωγή, δεν γνωρίζω αν έχει ήσυχη τη συνείδηση της μετά από όσα είπε ενώπιον πλήθους Καταφυγιωτών, εγώ όμως στη θέση της, ομολογώ, όχι.
Θα ένιωθα ότι προσβάλλω με τον τρόπο αυτό πρώτα το χωριό μου και τους κατοίκους του ,την ιστορία και τους αγώνες τους και ειδικά την προσφορά τους στην Εθνική Αντίσταση κι ύστερα την ιστορική αλήθεια ,που είναι ιερή. Περαιτέρω ,αν προέβαινα σε πανόμοια πράξη , θα με συνόδευαν σε όλη μου τη ζωή, χωρίς υπερβολή, τύψεις.
Κι αν ήμουν αληθώς ημιμαθής, όπως η ίδια δήλωσε για τον εαυτό της, μονάχα μια λύση και διέξοδο θα είχα: Να ανασκεύασω όσα απαράδεκτα ισχυρίστηκα και να ζητήσω ταπεινά κι ειλικρινά συγγνώμη. Η ίδια ;
* Ο Δημήτρης Κρήτος είναι δικηγόρος και πρόεδρος της Αστικής Εταιρείας Καταφυγίου