* Του Χρήστου Γκουγκουρέλα
Επί των εξελίξεων στις ...
Ελληνοτουρκικές Σχέσεις.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του, ο Υπουργός Εξωτερικών, κ. Γιώργος Γεραπετρίτης, δήλωσε ότι περιμένει τον Τούρκο ομόλογό του, κ. Χακάν Φιντάν, στην Αθήνα, τον Νοέμβριο, προκειμένου να συζητήσουν τα επόμενα βήματα για την ολοκλήρωση ενός συνολικού πλαισίου επί του οποίου οι δύο χώρες θα στηρίξουν την οριοθέτηση της μεταξύ τους υφαλοκρηπίδας και αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) σε Αιγαίο και Ανατ. Μεσόγειο.
Απώτατος στόχος, κατά τη βούληση μάλιστα των ηγετών των δύο χωρών που εδώ και 15 μήνες έχουν συναινέσει να πραγματοποιείται ένας ‘‘δομημένος’’ διάλογος ανάμεσά τους, όπως υπογράμμισε ο Έλληνας Υπουργός, είναι η παραπομπή της άνω οριοθέτησης στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης που θα μπορούσε να είναι το ‘‘τέλος αυτής της διαδρομής’’.
Ο κ. Γεραπετρίτης αναγνώρισε, ωστόσο, ότι δεν περιμένουμε η Τουρκία, από τη μια μέρα στην άλλη, να αποστεί από τις βασικές υποκείμενες θέσεις και διεκδικήσεις της που έχουν αναπτυχθεί εδώ και δεκαετίες. Έτσι, είναι αδιανόητο να κάνει βήμα πίσω η Τουρκία από το ‘‘casus belli’’ σε περίπτωση που θελήσουμε, ως εκ του Δικαίου της Θάλασσας έχουμε το δικαίωμα, να επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα σε Αιγαίο και Ανατ. Μεσόγειο πέρα από τα 6 ν.μ., είναι πέραν κάθε φαντασίας η προσδοκία να υποχωρήσει, έστω και στο παραμικρό, από το δόγμα της ‘‘Γαλάζιας Πατρίδας’’ (Mavi Vatan, ίδετε τον 1ο Χάρτη στο τέλος του κειμένου) και ανέλπιστο να αφήσει κατά μέρος τον εθνικό της όρκο (Misak i Milli, ίδετε τον 2ο Χάρτη) και να αναγνωρίσει, αντιθέτως, την ύπαρξη όχι τουρκικής (εθνοτικής δηλαδή) μειονότητας στη Θράκη αλλά μουσουλμανικής (ήτοι θρησκευτικής) μειονότητας.
Δεν περιμένουμε η Τουρκία να παραδεχθεί ότι τα νησιά μας δεν βρίσκονται στην (θαλάσσια) προέκταση της ενδοχώρας της (prolongation of the Turkish mainland) και για αυτό έχουν πλήρη επήρεια, όπως το διεθνές δίκαιο προβλέπει και προστάζει, στις θαλάσσιες ζώνες τους.
Είναι δε ανέφικτο η Τουρκία να παύσει ξαφνικά να αμφισβητεί την εθνική κυριαρχία μας στα νησιά που έγιναν ελληνικά με τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923, διότι, όπως ισχυρίζεται, αυτή καθεαυτή η εθνική μας κυριαρχία στα νησιά αυτά συνδέεται προϋποθετικά με την αποστρατιωτικοποίησή τους!
Και ούτε είναι προσδόκιμο να παύσει η Τουρκία να αμφισβητεί τη δικαιοπολιτική και νομική βασιμότητα της καθιέρωσης του εναέριου χώρου μας στα 10 ν.μ. άνω της επιφάνειας της Θάλασσας, καθώς είναι ανυποχώρητη στο σκεπτικό της ότι το εύρος του εθνικού εναέριου χώρου μας πρέπει να περιοριστεί στα 6 ν.μ. από τη θαλάσσια επιφάνεια, έτσι ώστε να συμπίπτει με το (μέχρι τούτου του καιρού) εύρος των χωρικών μας υδάτων.
Και φυσικά, συνιστά εξόφθαλμο αβδηριτισμό να αναμένουμε ότι η μεγαλομανής όμορη χώρα θα δεχθεί να πειραχθεί, έστω στο ελάχιστο, το λεγόμενο ‘‘τουρκολιβυκό μνημόνιο’’ του Νοεμβρίου του 2019 ή, αντιστρόφως, θα απέχει από το να χαρακτηρίζει ως ‘‘παράνομη και άκυρη’’ τη (μερική) οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ της Ελλάδας και της Αιγύπτου στην Ανατ. Μεσόγειο που συμφωνήθηκε τον Αύγουστο του 2020.
Το κομβικό ερώτημα, λοιπόν, αφορά το πώς θα οδηγηθεί ο κ. Γεραπετρίτης στη ‘‘σμίλευση’’ ενός πλαισίου με τους Τούρκους που θα οδηγήσει στη συνυπογραφή συνυποσχετικού περί της υπαγωγής της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ των δύο χωρών σε Αιγαίο και Ανατ. Μεσόγειο στο Δικαστήριο της Χάγης (ή έστω του Αμβούργου);
Και μάλιστα, το πώς θα προκύψει, μέσα από τον ‘‘δομημένο διάλογο’’, η προοπτική ενός τέτοιου συνυποσχετικού για τη μία και μοναδική διαφορά μας με την Τουρκία, όταν, παρά τα όσα έχουμε ‘‘κουραστεί’’ να ακούμε περί διερεύνησης της εξεύρευσης λύσης σε αυτή, τη μια και μοναδική διαφορά μας, η Ελλάδα, όπως τουλάχιστον η τουρκική πλευρά διατείνεται, έχει ‘‘εμπλακεί’’ σε μια ευρεία και ολοκληρωτική συζήτηση για μια συνολική συμφωνία (package deal) σε όλα όσα ερίζουν οι δύο χώρες;
Δεν ξέρω πόσοι το γνωρίζετε, αλλά εγώ εν προκειμένω οφείλω να κοινοποιήσω ή υπενθυμίσω (σε όσους ήδη ήξεραν) το γεγονός ότι ο Τούρκος μόνιμος αντιπρόσωπος στον ΟΗΕ, κ. Feridun Sinirlioglu, σε επιστολή του προς τη Γενική Συνέλευση του Διεθνούς Οργανισμού (ίδετε παρακαλώ την Α/74/997-S/2020/826 επιστολή της 21-8-2020, στη διεύθυνση https://documents.un.org/.../gen/n20/219/16/pdf/n2021916.pdf), υπήρξε ‘‘μαρτυριάρης’’ για όσα μας μεταφέρει παγίως το πολιτικό μας προσωπικό: ‘‘
Το περιεχόμενο των διερευνητικών συνομιλιών συμφωνήθηκε να κρατηθεί μακριά από τη δημόσια γνώση (τη γνώση της κοινής γνώμης) με αίτημα/παράκληση της ελληνικής πλευράς. Είναι ειρωνικό που η Ελληνίδα μόνιμη αντιπρόσωπος (εννοεί την τότε μόνιμη αντιπρόσωπο της χώρας μας στον ΟΗΕ, κ. Μαρία Θεοφίλη) συνεχίζει (ξανά και ξανά) να ανακοινώvει ότι το περιεχόμενο των συνομιλιών (εννοεί μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας) ήταν μόνο το ζήτημα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας.
Στην πραγματικότητα, οι διερευνητικές συνομιλίες είναι ένας περιεκτικός μηχανισμός διαλόγου, ο οποίος δίνει τη δυνατότητα στην Τουρκία και στην Ελλάδα να διευθετήσουν όλα τα εκκρεμή μεταξύ τους ζητήματα. Αυτά τα ζητήματα κατηγορηματικά συμπεριλαμβάνουν περισσότερα από ό,τι απλώς το θέμα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας’’.*
Ο ίδιος ο Υπουργός Εξωτερικών πάντως, ως γνήσιος ‘‘φιλειρηνιστής’’ (εξ’ ου και οι εξευμενενιστικές ‘‘οσφυοκαμψίες’’ του προς τον Erdogan, ξαναθυμηθείτε τη σκηνή στο Youtube, στη διεύθυνση https://www.youtube.com/watch?v=MZ-9RQzp89k) απαντά ότι «αν δεν λυθεί η μεγάλη διαφορά που έχουμε με την Τουρκία, δηλαδή η διαφορά που αφορά ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα, δεν θα υπάρξει μακροπρόθεσμη ειρήνη και ευημερία στην περιοχή μας» (ίδετε https://www.newsbomb.gr/.../gerapetritis-an-de-lythei-i...).
Είναι όμως ξεκάθαρο, όπως φανερώνει η ίδια η πολυκύμαντη και ακανθώδης ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ότι συμφωνία, από την οποία θα προκύψει, υποτίθεται, σταθερότητα και ασφάλεια στο ευρύτερο περιφερειακό περιβάλλον, νοείται μόνο στο ενδεχόμενο σοβαρής, αξιομεγέθους και επιβαρυντικής για το εθνικό μας αφήγημα και τις γεωπολιτικές μας επιδιώξεις, δικής μας υποχώρησης έναντι των Τούρκων και ειδικότερα των πολιτικών και νομικών τους απόψεων.
Για αυτό, άλλωστε, τη στάση της Ελλάδας, όπως αυτή εκφράζεται υπό του έμπιστου του Πρωθυπουργού, νυν Υπουργού Εξωτερικών, δεν δίστασε, αποστομωτικά και αφοπλιστικά, να σχολιάσει ένας πρώην Υφυπουργός της παρούσας Κυβέρνησης, ο Καθηγητής κ. Άγγελος Συρίγος, ο οποίος σε κυριακάτικο φύλλο έγραψε: ‘‘Για να το πούμε σχηματικά: Η ελληνική πλευρά συζητά για τα όρια που έχει το χωράφι κάθε κράτους και η τουρκική πλευρά διεκδικεί το περιεχόμενο του σπιτιού μας’’ (ίδετε το άρθρο του κ. Συρίγου, ‘‘Ο Ερντογάν για το διεθνές δίκαιο και τις ακτογραμμές’’, στη διεύθυνση https://limenikanea.gr/o-erntogan-gia-to-diethnes-dikaio.../).
Ο κ. Γεραπετρίτης, ωστόσο, μοιάζει ακάθεκτος στην (κατ’ αυτόν) ‘‘αποστολή’’ του και δεν δίστασε μάλιστα να δηλώσει, σε πολύ πρόσφατη ραδιοφωνική του συνέντευξη, ότι προκειμένου να υπάρξει…. ‘‘ηρεμία’’ στη γειτονιά μας, θα ρισκάρει (και άρα δεν θα τον πείραζε) να χαρακτηριστεί και ως ‘‘μειοδότης’’ (παρακαλώ ίδετε: https://www.youtube.com/watch?v=wzy6TakRffQ). Και γιατί να τον ενοχλούν, άλλωστε, τέτοιοι χαρακτηρισμοί, όταν ο ίδιος ο Πρωθυπουργός της χώρας ήδη διαλάλησε ότι στον δρόμο προς τη Χάγη ‘‘ενδέχεται’’ να κάνουμε (ως Ελλάδα) ‘‘υποχωρήσεις’’ (ίδετε παρακαλώ στη διεύθυνση: https://slpress.gr/.../mitsotakis-gia-ellinotoyrkika.../).
Είναι φανερό, λοιπόν, ότι η παρούσα Κυβέρνηση ήδη έχει θέσει σε λειτουργία, σε συνεννόηση με τους εκπροσώπους της αντίπερα όχθης, έναν πολύ συγκεκριμένο σχεδιασμό στα ‘‘ελληνοτουρκικά’’, και δη έναν σχεδιασμό που εμπεριέχει στο ‘‘μενού’’ του από ‘‘οσφυοκαμψίες’’ μέχρι και (πιθανές) ‘‘υποχωρήσεις’’ (πάντα, όπως μας λένε, στο ‘‘όνομα της ειρήνης’’).
Υπό αυτά τα δεδομένα και στη παρούσα φάση, όμως, καθώς ο παραπάνω σχεδιασμός φαίνεται να ‘‘τρέχει’’ με ρυθμό ταχύ, είναι η ώρα της πολιτικής δράσης για τους δύο πρώην Πρωθυπουργούς της χώρας και φυσικά Προέδρους του κυβερνώντος κόμματος, είναι η ώρα της ανάληψης της ιστορικής τους ευθύνης, από τον Κώστα Καραμανλή και τον Αντώνη Σαμαρά.
Εφόσον, λοιπόν, και κατά τον κ. Γεραπετρίτη, οι Τούρκοι είναι μη αναμενόμενο να υποχωρήσουν από τις ‘‘υποκείμενες θέσεις’’ και ‘‘διεκδικήσεις’’ τους που επί δεκαετίες έχουν ‘‘αναπτύξει’’ και, από την άλλη, εμείς, κατά τον Πρωθυπουργό, είμαστε διατεθειμένοι για (πιθανές) ‘‘υποχωρήσεις’’ στο πλαίσιο ενός τελικού συμβιβασμού, αυτές οι έστω μικρές, προαναγγελθείσες πάντως, ενδεχόμενες ‘‘εκπτώσεις’’ από τις εθνικές μας θέσεις φυσικά και θα αφορούν τα κυριαρχικά μας δικαιώματα (τέτοια ασκούνται σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ) και επιπλέον, και επί το κυριότερο, (θα αφορούν) τη δυνητική θαλάσσια εθνική μας κυριαρχία (τέτοια μπορεί να ασκηθεί σε εύρος από τα 6 έως τα 12 ν.μ. από τις ‘‘γραμμές βάσης’’ είτε της ηπειρωτικής Ελλάδας είτε των νησιών μας).
Σε μια τέτοια ιστορική συγκυρία όμως, θεωρώ αυτονόητο ότι σε μια δημοκρατική και ευνομούμενη πολιτεία πρέπει να ρωτηθεί ο (ελληνικός) λαός, η κυρίαρχη δύναμη του τόπου.
Όπως έχω επισημάνει στο παρελθόν (ίδετε το άρθρο μου: ‘‘Η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στο Αιγαίο και στην Ανατ. Μεσόγειο στα 12 ν.μ., το casus belli των Τούρκων και οι επιλογές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής’’) οποιαδήποτε ‘‘κάμψη’’ ή ‘‘μεταστροφή’’ στις διαχρονικές θέσεις μας στα εθνικά μας ζητήματα ‘‘θα ήταν πολιτικο-κοινωνικά εφικτό να υλοποιηθεί μόνο από μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας, που θα προέκυπτε κατόπιν εκλογών, προ των οποίων άπαντες οι πολιτικοί φορείς της χώρας θα εξέθεταν τις απόψεις τους επί του θέματος και θα προσπαθούσαν να πείσουν τον ελληνικό λαό για τη λυσιτέλεια και λειτουργικότητα μιας τέτοιας ‘‘προοπτικής’’.
Διότι βεβαίως καμία κυβέρνηση στον Κόσμο, όση κοινοβουλευτική πλειοψηφία και όση λαϊκή αποδοχή κι αν έχει, δεν θα ήταν δυνατόν επ’ ουδενί ‘‘από μόνη της’’ να αποφασίσει και ‘‘προχωρήσει’’ σε μερική παραίτηση της χώρας από δυνητική εθνική κυριαρχία της, ενόψει ενός ιστορικού συμβιβασμού με μια άλλη, γειτονική χώρα (εν προκειμένω την Τουρκία)’’.
Το Σύνταγμα και οι νόμοι ορίζουν και περιγράφουν τον δημοκρατικό τρόπο με τον οποίο μπορεί να εκφραστεί εν προκειμένω ο ελληνικός λαός, όπως είναι ιστορικά επιβεβλημένο και εθνικά αναγκαίο.
Και οι κ. Καραμανλής και Σαμαράς, δεδομένου ότι η αντιπολίτευση, ειδικά τώρα, βρισκόμενη στη γνωστή κατάστασή της, δεν μπορεί πρακτικά να κάνει τίποτε, γνωρίζουν το πώς μπορούν να οδηγηθούν τα πράγματα σε εκείνη την περίσταση, όπου απαραίτητα θα ερωτηθούν για όλα τα παραπάνω όλοι οι Έλληνες, και ειδικά όταν ο Πρωθυπουργός με τον Υπουργό Εξωτερικών θα φτάνουν στο καταληκτικό σημείο οριστικοποίησης της (όποιας) συμφωνίας με τους Τούρκους.
Είναι, λοιπόν, καιρός οι δύο πρώην Πρωθυπουργοί να αναλάβουν την ιστορική ευθύνη που τους αναλογεί, καθώς είναι οι μόνοι που μπορούν να επηρεάσουν τις εξελίξεις, με απώτατο στόχο να καταγραφεί η δημοκρατική γνώμη του ελληνικού λαού σε αυτά που δρομολογούνται στα ελληνοτουρκικά, σε αντίθεση με ό,τι συνέβη πριν λίγα χρόνια (το 2018) με τη ‘‘Συμφωνία των Πρεσπών’’.
Και ας έγραψε αρθρογράφος φιλοκυβερνητικής εφημερίδας, κερνώντας τους ‘‘δημοσιογραφικό ξίδι’’ και θέλοντας να τους ‘‘πικάρει’’ για την απουσία τους από το ‘‘street party’’ των 50 χρόνων της ΝΔ, ότι η Ιστορία δεν γράφεται από τους απόντες, για τους οποίους άλλωστε έχει ήδη ‘‘αποφανθεί’’.
Είναι καιρός να δείξουν σε όλους μας ότι ‘‘η Ιστορία (των ελληνοτουρκικών σχέσεων) δεν τελείωσε….ακόμη’’ αλλά και ούτε κι αυτοί είναι ‘‘τελειωμένοι’’.
Είναι ιστορική η ευθύνη τους απέναντι στους εαυτούς τους και στη χώρα φυσικά, για την πολιτική υστεροφημία τους, για την αξιοπρέπεια και τον εθνοκεντρισμό του πολιτικού μας συστήματος, για αυτούς που επί χιλιετίες έδωσαν το αίμα τους για τα ιδανικά και τις αξίες μας, για την ίδια την Ελλάδα και την επιβίωσή της τελικά!
** Ο Χρήστος Γκουγκουρέλας είναι δικηγόρος
LLM IN INTERNATIONAL COMMERCIAL LAW
LLM IN EUROPEAN LAW
Cer. LSE in Business, International
Relations and the political science
* H ακριβής, κατά λέξη, διατύπωση στην αγγλική γλώσσα του άνω χωρίου από την επιστολή στον ΟΗΕ του κ. Feridun Sinirlioglu έχει ως έξης: ‘‘The content of the exploratory talks was agreed to be kept away from the public at the request of the Greek side. It is ironic that the Greek Permanent Representative goes on to announce that the content of the talks was only the issue of the delimitation of the continental shelf. In fact, the exploratory talks are a comprehensive dialogue mechanism, which enables Turkey and Greece to address all outstanding issues. These issues definitely encompass more than merely the issue of the delimitation of the continental shelf’’.
1ος Χάρτης: Η τουρκική ‘‘Γαλάζια Πατρίδα’’ (Mavi Vatan).
2ος Χάρτης: Η απεικόνιση της Τουρκίας, έτσι όπως αυτή πρέπει να είναι, σύμφωνα με τον Τουρκικό Εθνικό Όρκο (Misak i Milli).