Η Ευρώπη έχει αρχίσει να...
χάνει τον μπούσουλα αναζητώντας περίπλοκες λύσεις σε σχετικά απλά προβλήματα. Μιλώντας με ανθρώπους σοβαρούς και μετριοπαθείς σε διάφορες πόλεις της Ρωσίας, που τις τελευταίες ημέρες βρίσκομαι, άρχισα να αντιλαμβάνομαι γιατί το ευρωπαικό πείραμα κινδυνεύει να αποτύχει.
Ενώ οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν κάθε διαθέσιμη δυνατότητα για να προωθήσουν στόχους και επιδιώξεις, οι ευρωπαίοι μπλέκουν σε εννοιολογικά αδιέξοδα κι ατελέσφορες τελικές επιλογές. Στην περίπτωση του Ιράν, ΗΠΑ και Ρωσία δούλεψαν συντονισμένα για να βρεθούν τρόποι επικοινωνίας με στόχους ευρύτερους από τον έλεγχο των πυρηνικών πειραμάτων της Τεχεράνης.
Ανεξάρτητα από το ψυχρό κλίμα που επιφανειακά υπάρχει ανάμεσα σε Ουάσιγκτον και Μόσχα, οι δύο μεγάλες δυνάμεις δείχνουν να αντιλαμβάνονται τις διεθνείς γεωπολιτικές πραγματικότητας και την ανάγκη επαφής μεταξύ τους για έλεγχο των εξελίξεων.
Η συμφωνία με το Ιράν ανοίγει τον δρόμο για αποφασιστική αντιμετώπιση των ακραίων τζιχαντιστών του Ισλαμικού Χαλιφάτου στο Ιράκ αλλά και στη Συρία. Με την συμπαράσταση του Ιράν, και προφανέστατα το πράσινο φώς από Ρωσία, και το καθεστώς του Ασσάντ θα καταλάβει πως τα ψωμιά του είναι μετρημένα και είτε θα συμβιβασθεί είτε θα τελειώσει αλλά και άλλες περιφερειακές δυνάμεις θα νοιώσουν πως τα ψέματα τελειώνουν.
Ο Ερντογάν ήδη κατανόησε το ζήτημα, στρέφεται επιτέλους κατά του ISIS αλλά και παλεύει να αποτρέψει την αναπόφευκτη αυτονομία των Κούρδων της περιοχής. Η Σαουδική Αραβία επίσης αισθάνεται πως το τέλος μιάς εποχής πλησιάζει. Το παιχνίδι με την Δύση και ταυτόχρονα η προστασία και ενθάρρυνση των ανά την γή τζιχαντιστών δεν μπορεί να συνεχίσει. Το δίλημμα γίνεται φανερό.
Είτε περιορίζονται δραστικά οι Ουαχάμπις φανατικοί ισλαμιστές, που ουσιαστικά συγκυβερνούν το Βασίλειο, είτε το φαινόμενο τη Σιιτικής εξέγερσης στην Υεμένη θα επεκταθεί στα πετρελαιοφόρα ανατολικά εδάφη της ίδιας της Σαουδικής Αραβίας με ένα πανίσχυρο Σιιτικό Ιράν απέναντι και το μέλλον άδηλο και σκοτεινό. Το ίδιο μήνυμα περνάει και στο γειτονικό Κατάρ. Που εμφανίζεται σαν στυλοβάτης δυτικών επιδιώξεων αλλά «κλείνει» το μάτι στους Σουνίτες τζιχαντιστές ενισχύοντας οικονομικά τις επιδιώξεις τους. Με αντάλλαγμα προφανώς την ασυλία της ηγεμονικής εκεί οικογένειας από το στόχαστρο του Χαλιφάτου.
Το συμφέρον της Ρωσίας από τις εξελίξεις δεν είναι αδιευκρίνιστο. Με μερική υποχώρηση των συμφερόντων της σε Ιράν, Λίβανο και Συρία εξασφαλίζει τον τερματισμό του πολέμου για τις πετρελαικές τιμές που τις έχει ανεπίσημα κηρύξει η Σαουδική Αραβία – κάτι που συμφέρει και τους Αμερικανούς λόγω ασύμφορου, εξ αιτίας χαμηλών τιμών πετρελαίου, πλέον σήμερα κόστους εξόρυξης από σχιστόλιθους. Παράλληλα όμως η Ρωσία εξακολουθεί να ενδιαφέρεται για τον περιορισμό της δράσης των τζιχαντιστών και των πηγών χρηματοδότησής τους.
Μιλώντας με ανθρώπους στο Καζάν του Ταταρστάν, στο Αστραχάν της Κασπίας αλλά και με παράγοντες στη Μόσχα παρατήρησα πως η ανησυχία είναι αμείωτη και η ανάγκη κοινής δράσης εμφανής. Το αγκάθι της Ουκρανίας εκτιμώ πως δεν θα αργήσει να υποχωρήσει. Πολλοί στη Δύση πλέον αναγνωρίζουν πως μια πράξη του Σοβιετικού καθεστώτος, που παραχώρησε τις καθαρά Ρωσόφωνες περιοχές της Κριμαίας και του Ντονέτσκ στην Ουκρανία για να αλλοιώσει την πληθυσμιακή σύνθεση της περιοχής και για να γίνει το καπρίτσιο κάποιων Ουκρανών μελών της τότε ηγεσίας της ΕΣΣΔ (Κρούστσεφ και Ποντγκόρνι), είναι αφύσικο να βαραίνει στις σημερινές εξελίξεις και να θέσει σε κίνδυνο την παγκόσμια πολιτική αρχιτεκτονική. Μια έγκαιρη ανάκληση της απόφασης του Σοβιετικού καθεστώτος θα είχε λύσει το πρόβλημα. Το είχε σκεφθεί ο Αντρόπωφ, και δεν πρόλαβε - αν και το είχε προγραμματίσει - δυστυχώς ο Γκορμπατσώφ. Επί Γιέλτσιν ήταν πλέον αργά, και ήταν πρακτικά αδύνατον.
Και οι Ευρωπαίοι; Πάντα κινούνται σαν ερασιτέχνες και σαν μαριονέτες των πρωτοβουλιών των μεγάλων. Δυστυχώς συνήθως χωρίς όραμα και με ελάχιστη λογική. Αδρανείς και αμέτοχοι στα των εξελίξεων με το Ιράν τρέχουν τώρα σαν ανθρωπάκια να κάνουν μπίζνες με την Τεχεράνη. Αδιάφοροι ουσιαστικά για τα ισλαμικά έχουν γεμίσει τις κοινωνίες τους με αλλόπιστους μετανάστες κι’ αναρωτιούνται ανόητα για το μίσος που έχει δημιουργηθεί και για το κόστος αντιμετώπισης των κυμάτων των προσφύγων. Όπου πήραν πρωτοβουλίες τα έκαναν θάλασσα. Όπως για παράδειγμα στη Λιβύη. Στην Ουκρανία δημιούργησαν καταστάσεις δίχως να μελετήσουν ιδιαιτερότητες και θεσμικά πλαίσια.
Ο πρώην Πρόεδρος Γιανούκοβιτς ανετράπη με απόφαση της Βουλής. Κάτι όμως εντελώς αντισυνταγματικό. Η θεσμικά δημοκρατική Ευρώπη πως δέχθηκε να νομιμοποιήσει κάτι τέτοιο; Και να συνεχίσει μάλιστα με τις κυρώσεις, αγνοώντας δημοψηφίσματα και λαικές θελήσεις. Η Ρωσική πρωτοβουλία για προσάρτηση έχει συνάφεια με Ευρωπαικές αδράνειες και λαθεμένους αψυχολόγητους χειρισμούς.
Τώρα Γάλλοι βουλευτές περιοδεύουν στην Κριμαία μιλώντας για γνήσια λαική ετυμηγορία που οδήγησε στην προσάρτηση, γιατί βλέπουν τα Γαλλικά οικονομικά συμφέροντα να έχουν υποστεί σοβαρότατες ζημιές. Οι Ουκρανοί διαμαρτύρονται για παραβίαση δήθεν των κυρώσεων, αλλά είναι φανερό πως το κλίμα αλλάζει… Η προσέγγιση μάλλον έρχεται. Και οι Γάλλοι είναι οι πρώτοι Ευρωπαίοι που τρέχουν να προλάβουν.
Η αντιμετώπιση του ελληνικού χρέους είναι χαρακτηριστικό δείγμα Ευρωπαικής ανοησίας και επιχειρησιακής ανικανότητας. Πνιγμένη σε κανονισμούς και γραφειοκρατία η Ευρώπη εκτιμά πως όλα τα προβλήματα έχουν τεχνικές λύσεις. Παραβλέπει με επιμονή τις ιδιαιτερότητες των εθνικών χαρακτήρων και των τοπικών παραδόσεων και συνηθειών. Νομίζουν πως αν κάπου βάλεις 50, το ίδιο θα βγάλεις και στην έξοδο. Στην Ελλάδα λχ η φοροδιαφυγή δεν είναι ζήτημα νόμων και τεχνικών διαδικασιών.
Με την ίδρυση του ελληνικού ‘δημοκρατικού’ κράτους δύο ζητήματα ουσιαστικά συμφωνήθηκαν ανάμεσα σε αρχές και πολίτες. Φόροι θα μπαίνουν αδιαμαρτύρητα δίχως ουσιαστικά να πληρώνονται. Και οι εκλογές θα σηματοδοτούν κατάληψη του δημόσιου ταμείου για διανομή παροχών στους εκάστοτε ημετέρους. Επειδή δεν θα είναι το ίδιο κόμμα κάθε φορά στην εξουσία, ουσιαστικά ολόκληρη η κοινωνία θα μετέχει στην διανομή των προσόδων και των παροχών. Όσοι νόμοι και να αλλάξουν, αυτή είναι η λογική του ελληνικού λαικισμού.
Όπως έχει γράψει και ο Θ.Παπανδρόπουλος, ο λαικισμός έχει πειράξει και τον εγκέφαλο. Αν δεν κοπούν οι γέφυρες ανάμεσα σε παροχές, εκλογική διαδικασία και θεσμική θωράκιση της χώρας τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει.
Οι Ευρωπαίοι είναι κολλημένοι σε μια σειρά από δικές τους αντιλήψεις και εμμονές. Πιστεύουν στους φόρους για να μαζέψουν έσοδα ώστε να λειτουργήσει ένα αποτελεσματικός δημόσιος τομέας.
Η ελληνική νοοτροπία είναι ανάποδη: μοιράζουμε λεφτά – κατά τεκμήριο δανεικά – ώστε να εξασφαλίσουμε ψήφους επανεκλογής και βάζουμε φόρους για να καλύψουμε παροχές για τις οποίες δεν αρκούν τα δάνεια. Tα δύο στοιχεία που μπορούν να σπάσουν τον αδιέξοδο αυτό κύκλο είναι: η κατάργηση του σταυρού προτίμησης για να διαρραγεί το άγχος της ατομικής επανεκλογής. Και ο περιορισμός η κατάργηση των δανείων ώστε να αποκτηθεί αυτονομία και εθνική αυτάρκεια.
Η Ευρώπη και στα δύο απέτυχε, η ρίχνει καινούργιο λάδι στην φωτιά των αδιεξόδων. Τα ελληνικά δάνεια ήταν σχεδόν όλα από Ευρωπαικές τράπεζες, κυρίως Γαλλικές και Γερμανικές. Στον τομέα των θεσμικών μεταρρυθμίσεων η τρόικα η οι θεσμοί ουδέποτε έθιξαν ζήτημα σταυρού προτίμησης και λειτουργίας του πολιτικού συστήματος.
Η πολιτική τους επιμένει την λογική πάρτε νέα δανεικά και βάλτε καινούργιους φόρους. Από τα πράγματα λοιπόν είναι δεδομένο πως τίποτε δεν θα αλλάξει. Και το νέο πρόγραμμα θα καταλήξει σε αδιέξοδο. Κι έπειτα, και πάλι από την αρχή.
Η Ευρώπη στο ζήτημα αντιμετώπισης της ελληνικής κρίσης είναι αδύνατον να ξεφύγει από τις δικές της σκοπιμότητες και ιδεοληψίες. Νέα δανεικά και χρήματα για επενδύσεις ελπίζουν, η αυτοκοροιδεύονται, πως θα φέρουν την λύση. Αυτό όμως είναι αδύνατον. Ποτέ χρήματα ‘από πάνω’ δεν άνοιξαν καινούργιους δρόμους. Σε μια χώρα μάλιστα που πάντα περιμένει να έρθει κάποιος άλλος να της λύσει το πρόβλημα.
Κι αυτή απαθής να παρατηρεί και μάλιστα συχνά να υβρίζει. Φορτώνονται έτσι κι άλλες χώρες, μέχρι τώρα χωρίς ανάμιξη, με μερίδιο του ελληνικού χρέους (βλ. εξαιρετική ανάλυση των Benn Steil και Dinah Walker, Greece Fallout: Italy and Spain Have Funded a Massive Backdoor Bailout of French Banks, 2 Ιουλίου 2015), ενώ η Ελλάδα επιμένει πως ακολουθεί μια πολιτική στην οποία δεν πιστεύει. Από τα πράγματα λοιπόν δεν πρόκειται με επιτυχία να εφαρμόσει. Κανείς δεν μπορεί να καταλάβει σε τι αποβλέπουν αυτές οι πολιτικές. Σε λύσεις πάντως όχι.
Η παρανόηση λοιπόν οδηγεί στο ψεύδος. Κι αυτό σε τραγικά αδιέξοδα. Δεν θα βρεθεί κάποιος από την ελληνική τουλάχιστον πλευρά να κόψει τον Γόρδιο αυτό Δεσμό και να αναγνωρίσει την αλήθεια;
* Ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος υπήρξε για πολλά χρόνια Βουλευτής, Υπουργός και Δήμαρχος Πειραιά. Από το 1994 έχει εγκαταλείψει την πολιτική κι απασχολείται στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, στην ενημέρωση και στον πανεπιστημιακό χώρο.