Μια εθνική επέτειος, όπως αυτή...
της 28ης Οκτωβρίου του ΄40, με τις αναφορές στα ιστορικά γεγονότα και στις προσωπικότητες της εποχής εκείνης, ξυπνά μνήμες σε όσους έζησαν τα γεγονότα, και προκαλεί εθνικό παλμό, υπερηφάνεια και αίσθημα ευγνωμοσύνης σε όλους εμάς για τους αγωνιστές της ελευθερίας και ήρωες της πατρίδας μας.
Η επέτειος αυτή με συγκινούσε ιδιαίτερα από τα παιδικά μου χρόνια, όταν διηγείτο η μητέρα μου ιστορίες που έζησε, πάντα σε πνεύμα θλιβερής ανάμνησης -με διαφορετική, όμως, διάθεση απέναντι στον Γερμανό και διαφορετική απέναντι στον Ιταλό κατακτητή.
Απ’ όσα, λοιπόν, ως παιδί άκουγα για τους δύο λαούς που μας πολέμησαν, κράτησα την απερίγραπτη αναλγησία και αγριότητα των Γερμανών και την ανθρώπινη γλυκύτητα -ακόμη και στον πόλεμο- των Ιταλών, καθώς και την έντονη αντίδρασή τους στις αποφάσεις των κυβερνώντων τότε τη χώρα τους.
Άκουσα ότι οι Έλληνες, όταν κατά τη διάρκεια του πολέμου τραυμάτιζαν σοβαρά Ιταλούς, τους φόρτωναν στις πλάτες τους και τους μετέφεραν στα νοσοκομεία. Τέτοιες εμπειρίες ανάμεσα σε στρατιώτες (και Έλληνες και Ιταλούς) έχουν καταγραφεί σε απομνημονεύματα, που εκδόθηκαν αργότερα και στις δύο χώρες αντίστοιχα.
Δεν είναι τυχαίο που θέλησα και εγώ να γνωρίσω από τα μαθητικά μου χρόνια αυτό το λαό μέσα από την Ιστορία, τον Πολιτισμό και τη Λογοτεχνία του.
Το 2006 έγινε στην Αθήνα συνέδριο με θέμα «Το νόημα σήμερα της επετείου της 28ης Οκτωβρίου», το οποίο έφερε για πρώτη φορά σε συζήτηση προσωπικοτήτων των δύο χωρών το νόημα αυτής της επετείου .
Από τα πρακτικά προκύπτει ότι τόσο οι Ιταλοί όσο και οι Έλληνες ελάχιστα γνωρίζουν για εκείνα τα χρόνια.
Οι ιστορικοί αντιμετωπίζουν πρόβλημα στην έρευνά τους, γιατί στα ιταλικά αρχεία η πρόσβαση δεν είναι δυνατή ούτε στους ίδιους τους Ιταλούς.
Σύμφωνα με τον καθηγητή της Ιστορίας Αντώνη Λιάκο, αν χρειάζεται σήμερα να ερευνήσουμε τα ζητήματα αυτά ξανά, οπότε και τα αρχεία αυτά θα ήταν χρήσιμα, δεν είναι για να αναρριπίσουμε τραύματα αλλά μόνον για να κατανοήσουμε το φαινόμενο του φασισμού και του ναζισμού, το οποίο αιματοκύλησε την Ευρώπη στην καρδιά του εικοστού αιώνα.
Ο ανταποκριτής της εφημερίδας «Il Corriere della sera» Αντόνιο Φερράρι, στην εισήγησή του, αναφέρθηκε στη φιλία μεταξύ των δύο χωρών, που είναι αποδεδειγμένη, γιατί δοκιμάστηκε από τα πάντα, ακόμη και από τον πόλεμο, λέγοντας τα εξής:
«Ο ιταλικός λαός δεν ήθελε τον πόλεμο, ο οποίος έγινε εξαιτίας ανισόρροπων επιλογών. Εγώ ως Ιταλός θα έλεγα σήμερα: Ευχαριστώ εκείνο το ΟΧΙ που ειπώθηκε στην Ιταλία σαφέστατα και αποφασιστικά, γιατί ο πόλεμος στην Ελλάδα σήμανε την αρχή του τέλους για τον φασισμό».
Ο ίδιος υποστηρίζει ότι πέρα από την ιστορική πλευρά, πολύ ενδιαφέρουσα είναι η ανθρώπινη πλευρά της συγκυρίας που θέλησε να βιαιοπραγήσει ενάντια στη φιλία μεταξύ δύο λαών.
Τον Οκτώβρη του ΄40 έγινε στην Ελλάδα ένα θαύμα: μια μικρή χώρα κατόρθωσε να νικήσει μεγάλες και ισχυρές αυτοκρατορίες, έχοντας μόνο όπλο τη δύναμη του ηθικού νόμου και την πίστη στα ευγενή ιδανικά.
Οι ήρωες του ΄40 προκάλεσαν το θαυμασμό όλων των λαών, ακόμη και των αντιπάλων. Ο εορτασμός μιας τέτοιας επετείου αποκτά νόημα βαθύ και ουσιαστικό όταν στόχο έχει όχι μόνον την απόδοση τιμής στους πρωτεργάτες των ηρωικών πράξεων, αλλά και την ευαισθητοποίηση των νεότερων γενεών στις έννοιες του καθήκοντος και της θυσίας για τα ιδανικά της ελευθερίας και του δικαίου.
Από τα Ομηρικά χρόνια το «δούλιον ήμαρ» (η ημέρα της δουλείας) θεωρείτο η τραγικότερη για τον άνθρωπο κατάπτωση , γιατί η ελευθερία αποτελεί τη βαθύτερη ουσία, η οποία διακρίνει τον άνθρωπο από τα άλλα όντα -και μόνον ο πραγματικά ελεύθερος μπορεί να διεκδικεί τον τίτλο του ανθρώπου.
Για τον τίτλο αυτό αγωνίστηκε επανειλημμένα η Ελλάδα με επιτυχία. Και είναι ευτυχισμένα τα έθνη εκείνα που κοσμούν την ιστορία τους με πράξεις ηρωισμού, που δεν λησμονιούνται, με πράξεις που γράφουν την ίδια την Ιστορία.
Είναι γεγονός ότι η Ιστορία επεφύλαξε και για τους δύο λαούς μια σχέση τρικυμιώδη που τους σημάδεψε.
Σήμερα, όμως, και οι δύο βλέπουν εξ αποστάσεως τα γεγονότα του ΄40, αισθάνονται εξαιρετικά φιλικά ο ένας για τον άλλο και δεν θέλουν να θυμούνται τη θυελλώδη περίοδο της κοινής τους ιστορίας.
Οι δύο χώρες μπορούν να ανακαλύπτουν όχι μόνον τις ιστορικές, όχι μόνον τις τραγικές, αλλά και τις ιλαροτραγικές πτυχές αυτών των γεγονότων, και αυτό έχει μεγάλη σημασία.
Η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου οφείλει, πρωτίστως, να τιμά τις αξίες που οι Έλληνες ανέδειξαν στη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου, με τον υπέρμετρο ηρωισμό και τη μοναδική αυταπάρνηση.
Η επέτειος, όμως, αυτή οφείλει παράλληλα, σύμφωνα με τις σημερινές συνθήκες, να λειτουργεί ως μια «υπέρβαση» της πικρής κοινής σελίδας της ιστορίας των δύο λαών, που δεν μας χωρίζει αλλά μας ενώνει στον κοινό αγώνα για την ελευθερία, τη δημοκρατία και τις πανανθρώπινες αξίες.
Τις αξίες αυτές δίδαξαν οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι, τις ενστερνίστηκαν και τις μετέδωσαν σε όλη τη Δύση.
ΟΧΙ, λοιπόν, στον πόλεμο και την απολυταρχία, ΝΑΙ στην ειρήνη και τη δημοκρατία.
Αυτό ας είναι το μήνυμα που η Ελλάδα στέλνει στον κόσμο όλο, την ημέρα του εορτασμού της εθνικής επετείου.